ΝΗΣΟΣ ΣΚΥΡΟΣ Ζωοδόχος Πηγή*

ή Παναγία η Ελεημονήτρια (Λεμονήτρια)

Θέση: Χωριό – Αγορά

Εορτάζεται την Παρασκευή του Πάσχα

Εσωτερικά ο κύριος χώρος της εκκλησίας είναι μονόχωρος με θολωτό τρούλο.

Στη βόρεια και νότια πλευρά φέρει τυφλές καμάρες και επιμήκεις θολωτές αψίδες, οι οποίες έχουν κατεύθυνση από ανατολικά και δυτικά. Στη βόρεια και τη νότια πλευρά του κυρίως Ναού υπάρχουν δύο στενόμακρες αίθουσες, με στασίδια με πλακάκια, που συμπληρώνουν τον κύριο Ναό. Οι αίθουσες αυτές, όπως και ο σημερινός θολωτός νάρθηκας στα δυτικά, φαίνεται πως είναι μεταγενέστερες κατασκευές.

Εξωτερικά ο τρούλος είναι κυλινδρικός, με τέσσερα παράθυρα και καλυμμένος με πέτρινες πλάκες, οι οποίες είναι σοβατισμένες.

Οι πέτρινες πλάκες καλύπτουν επίσης την υπόλοιπη οροφή του κυρίως ναού, ενώ οι θόλοι των δύο δυτικών χώρων είναι καλυμμένοι με τσιμέντο.

Το τσιμέντο καλύπτει επίσης τις επίπεδες στέγες των πλευρικών πλευρών.

Ο ανατολικός τοίχος της εκκλησίας διογκώνεται, δημιουργώντας το Ιερό Βήμα. Φέρει μεγάλη αψίδα και στη μεγάλη κόγχη στηρίζεται η Αγία Τράπεζα.

Τοιχογραφίες σώζονται κυρίως στα πάνω τμήματα της εκκλησίας, τον τρούλο, τους θόλους και το Ιερό Βήμα. Όλες οι αγιογραφίες είναι αρκετά φθαρμένες.

Στην κεντρική κόγχη του Ιερού Βήματος, υπάρχει η Παναγία σε θρόνο, με τον Χριστό στην αγκαλιά της.

Στον τρούλο είναι ο Χριστός Παντοκράτορας, περιτριγυρισμένος από τις Ουράνιες Δυνάμεις, τους Προφήτες και τους Ευαγγελιστές.

Διακρίνονται επίσης η Παρουσίαση του Χριστού στην Εκκλησία, οι μορφές διάφορων αγίων, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου και η Γέννηση του Χριστού.

Στο θολωτό Ιερό Βήμα είναι τοποθετημένες πέντε ημικυκλικές κόγχες, τρεις στον ανατολικό τοίχο, και άλλες δύο στο βόρειο και νότιο τοίχο.

Ο ναός έχει τρεις εισόδους, όλες στη δυτική πλευρά, μία στο νάρθηκα και άλλες δύο στις πλευρικές αίθουσες.

Πάνω από την κεντρική είσοδο, υπάρχει μία τριγωνική βάση, στην οποία στηρίζεται το καμπαναριό.

Όλο το οικοδόμημα είναι σοβατισμένο εξωτερικά και στο μεγαλύτερο μέρος του εσωτερικού του.

Το δάπεδο της εκκλησίας είναι στρωμένο, με σύγχρονα κεραμικά πλακάκια, με σχέδια των μέσων του 20ου αι.

Σύμφωνα με την επιγραφή, για το χρόνο ανέγερσης του Ναού, οι εικόνες μπορεί να χρονολογηθούν τον 17ο αι..

Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο. Δε φαίνεται ότι είναι κατασκευασμένο στη Σκύρο.

Μπροστά στο τέμπλο, υπάρχουν μεγάλες εικόνες, μεταβυζαντινών χρόνων, του Χριστού και της Παναγίας.

Πάνω στην κορυφή του τέμπλου είναι τοποθετημένες, στη οριζόντια σειρά, έντεκα μικρές εικόνες που εικονίζουν γεγονότα της ζωής του Χριστού.

Στο μαρμάρινο υπέρθυρο πάνω από την κεντρική είσοδο, βρίσκονται δύο επιγραφές

Σε υψηλότερο επίπεδο, βρίσκεται μια δεύτερη επιγραφή, με μικρότερα και πιο ρηχά γράμματα από το πρώτα, στο οποίο αναγράφεται:

«ΗΣΤΟΡΗΘΗ ΟΥΤΟΣ Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΗΠΟ ΤΗΝΟΣ ΘΕΟΔΟΥΛΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ ΔΗΚΕΒΡΗΟΥ ΕΤΙ 16..».

Στο δε χαμηλότερο τμήμα της πλάκας αναγράφεται

«[ΥΟΑΝΙ] ΑΧΠΒ΄ ΔΙΚ (Ε) Β (Ρ) ΗΟΥ 106»**

Κοιτάζοντας από ψηλά την Παναγία την Ελεημονήτρια, διακρίνονται οι τρεις φάσεις ανέγερσης του Ναού.

Οι δύο πλευρικές διαμήκεις αίθουσες, με πλακάκια, που πλαισιώνουν την εκκλησία από τη βόρεια και τη νότια πλευρά και ο σημερινός θολωτός νάρθηκας στα δυτικά, είναι μεταγενέστερες προσθήκες.

Ο κυρίως Ναός, με τον κυλινδρικό τρούλο αποτελεί τον αρχικό ναό.

Ο μύθος λέει πως στη Λεμονήτρια «βγαίνει ένα κορίτσι τσαι νέθει χ’σόνεμα πά στο καμπαναριό, έναι το καλό τ’ς εκκλ’σάς***.

(Από το βιβλίο του Γεωργίου Κρίκα «Σκύρος: Η Ορθόδοξη

Χριστιανική Παράδοση και Λατρεία»)

*Η Μητέρα Του Χριστού ως Ζωοδόχος Πηγή είναι ένα επίθετο της Θεοτόκου. Ξεκίνησε να χρησιμοποιείται με την αποκάλυψη μιας ιερής πηγής στο Μπαλουκλί της Κωνσταντινούπολης από τη Θεοτόκο σε έναν στρατιώτη που ονομαζόταν Λέων Μάρκελς, ο οποίος αργότερα έγινε ο βυζαντινός αυτοκράτορας Λέων Α΄ (457-474). Στο σημείο εκείνο ο Λέων έκτισε την ιστορική εκκλησία Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλή. Απ' εδώ διαδόθηκε ο τύπος της Παναγίας Ζωοδόχου Πηγής σε όλο τον ορθόδοξο κόσμο. Σε ανάμνηση των εγκαινίων του Ναού από τον Αυτοκράτορα Λέοντα η Εκκλησία καθιέρωσε την κατ’ έτος εορτή της Ζωοδόχου Πηγής, την Παρασκευή της Διακαινησίμου Εβδομάδας. Ο όρος «Ζωοδόχος Πηγή» έγινε ένα επίθετο της Παναγίας.

**1682 ΔΕΚΕΜΒΡΊΟΥ 16

***Νίκη Πέρδικα: «Σκύρος, Μνημεία του Λόγου του Λαού», Εκδόσεις Αετός Α.Ε., Αθήναι 1943