Ο συσχετισμός της Αθηνάς με θεότητα της θάλασσας
Στο τελευταίο επίπεδο του Κάστρου, όπου βρίσκονται οι Ναοί των Τριών Ιεραρχών υπάρχει θραύσμα μεγάλου κίονα και κοντά άλλα θραύσματα κιόνων και μέρος του δαπέδου αρχαίου Ναού. Το μέγεθος του κίονα μαρτυρά την ύπαρξη μεγαλοπρεπούς Ναού.
Οι Αθηναίοι άποικοι, τους οποίους εγκατέστησε ο Κίμων, μετά την νίκη επί των Δολόπων το 475 π.Χ. και την προσάρτησή της Σκύρου στη Αθηναϊκή Συμμαχία, έφεραν μαζί τους και την λατρεία της πολιούχου της πόλεως Αθηνών, της Παλλάδος Αθηνάς[1]. Έτσι, η θεά Αθηνά γίνεται η πολιούχος θεότητα της Σκύρου και ανεγείρεται ο Ναός της σε περίοπτη θέση μέσα στο Κάστρο. Πάνω στα ερείπια του Ναού της Παλλάδος Αθηνάς είναι κτισμένος ο Ναός της Επισκοπής. Μπορεί να ήταν και στο τελευταίο επίπεδο του Κάστρου, όπου βρίσκονται οι Ναοί των Τριών Ιεραρχών. Επίσης, η τοπική προφορική παράδοση λέει ότι στην Παναγία Λυμπιανή υπήρχε αρχαίος Ναός της θεάς Αθηνάς. Αν η λατρεία της Αθηνάς, πολιούχου της πόλης των Αθηνών, είχε εισαχθεί από τους Αθηναίους αποίκους ή λατρεύονταν από αρχαιότερες εποχές, είναι δύσκολο να αποδειχθεί.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο συσχετισμός της Αθηνάς με θεότητα της θάλασσας, αμέσως με τη γέννησή της, κάτι που απηχεί την κοινή λατρεία της με τον Ποσειδώνα. Αυτή την κοινή λατρεία των δύο θεών αναφέρει ο ποιητής Στάτιος[2] στο ποίημά του, για τη ζωή του Αχιλλέα, «The Achilleid»[3].
«Palladi litoreae celebrabat Scyros honorum»
ελεύθ. μτφ: «Η Παλλάδα Αθηνά σα διάσημος σωματοφύλακας κρατούσε στην ακτή της Σκύρου» (στ. 285)
«Scyros erat placidique super Tritonia custos»
ελεύθ. μτφρ: «Η Σκύρος ήταν ήρεμη επί φύλακα Τριτωνίας» (στ.696)
Η γέννηση της Αθηνάς, σύμφωνα με ορισμένες εκδοχές, στον ποταμό Τρίτωνα ή δίπλα στη λίμνη Τρίτων στη Λιβύη, της οποίας θεός ήταν ο Τρίτων. Γι’ αυτό προσδίδουν στη θεά Αθηνά τα επίθετα[4] Τριτωνία, Τριτογενής και Τριτογένεια. Στην Ιλιάδα του Ομήρου (ραψ. Δ στ. 515,516 ραψ. Χ, στ. 183,184 και το ίδιο στη ραψ. Θ, στ. 38,39) υπάρχουν αναφορές στην Τριτογένεια Αθηνά.
«ὦρσε Διὸς θυγάτηρ κυδίστη Τριτογένεια ἐρχομένη καθ' ὅμιλον, ὅθι μεθιέντας ἴδοιτο».
μτφρ. Καζαντζάκη Κακριδή: «ξεσήκωνε η Αθηνά η περίλαμπρη, του Δία η θυγατέρα, γυρνώντας δώθε κείθε, όπου 'βλεπε να παρατούν τη μάχη»
«Τὴν δ' ἀπαμειβόμενος προσέφη νεφεληγερέτα Ζεύς·
θάρσει Τριτογένεια φίλον τέκος· οὔ νύ τι θυμῷ»
μτφρ. Καζαντζάκη Κακριδή: «Κι ο Δίας γυρνώντας της απάντησε ο
νεφελοστοιβάχτης: Παιδί μου Τριτογένεια, θάρρεψε, κι αλήθεια δε μιλούσα
με την καρδιά μου· θέλω πάντα μου καλός μαζί σου να 'μαι».
Στην Οδύσσεια του Ομήρου ραψ. Γ, στ. 183,184 συναντάμε άλλη αναφορά στην Τριτογένεια Αθηνά.
«οὐ μὲν γάρ τις ὅδ᾿ ἄλλος Ὀλύμπια δώματ᾿ ἐχόντων, ἀλλὰ Διὸς θυγάτηρ, κυδίστη Τριτογένεια»,
μτφρ. Καζαντζάκη Κακριδή: «Την Τριτογένεια μπρος μας είχαμε, την κουρσολόγα κόρη του Δία᾿ θεός από τον Όλυμπο δεν ήταν άλλος, όχι!»
Ο Ησίοδος στη Θεογονία (στ. 895) αναφέρεται και αυτός στην Τριτογένεια Αθηνά.
«πρώτην μὲν κούρην γλαυκώπιδα Τριτογένειαν»
μτφρ: «Πρώτα μια κόρη θα γεννούσε, την αστραπόματη την Τριτογένεια»
Μαρμάρινοι κίονες στην είσοδο του Ναού της Παναγίας Λυμπιανής.
Στο εσωτερικό του Ναού υπάρχουν θραύσματα αρχαίας κατασκευής
Όπως συμβαίνει με την Αθηνά, το ίδιο συμβαίνει και με την ανάδυση της Αφροδίτης από τη θάλασσα ή τη γέννηση της Άρτεμης στη Δήλο, αλλά και το γεγονός ότι παλιά λατρευόταν ως θαλάσσιες θεότητες (υδάτινες θεότητες).
Η αναφορά του Στάτιου οδήγησε νεότερους μελετητές στη διαπίστωση ότι στην παραλία Πετρούλα και Μαγαζιά, όπου κατά την αρχαιότητα βρίσκονταν το αρχαίο λιμάνι της Σκύρου, υπήρξε ναός της Αθηνάς.
Όπως μας πληροφορεί ο Στάτιος[1], η Σκύρος διατηρούσε εορταστική ημέρα, προς τιμήν της Παλλάδος Αθηνάς, φύλακα της ακτής.
Τη μέρα αυτή της άνοιξης γράφει ότι «όλη η νεολαία του Νησιού με τη σπανιότερη ομορφιά, μαζί με τις κόρες του Λυκομήδη, φορώντας ομοιόμορφα ρούχα ξεπλήρωναν το ηθικό χρέος τους στη θεά και έραναν το δόρυ της με λουλούδια».
Ο ποιητής Στάτιος παρουσιάζει τη Δηιδάμεια, τη μέρα αυτή, σαν τη βασίλισσα της υπέροχης χορωδίας, που σκιάζει και θαμπώνει τις αδερφές της λέγοντας:
«Το λαμπερό χρώμα φλερτάρει
πάνω στη ρόδινη όψη της και ένα πιο λαμπρό φως στα κοσμήματά της,
όπου ο χρυσός έχει μια πιο δελεαστική λάμψη».
Στο διάστημα, ανάμεσα σε δύο χρονικές περιόδους αρχαίας θρησκείας και χριστιανισμού, αρχαίοι θεοί και οι γιορτές της άνοιξης συγχωνεύθηκαν με τις γιορτές του Χριστιανισμού.
Η μεγαλύτερη προσαρμογή στη νέα θρησκεία ταυτίζεται με τον εορτασμό του Πάσχα και της Ανάστασης, με το αποκορύφωμα της Αναγέννησης και το θρίαμβο της ζωής έναντι του θανάτου.
Από τις αρχέγονες τελετουργίες που αποτυπώθηκαν στη μυθολογία και οι οποίες βασίζονται στην έννοια της «Ανάστασης», ως απόπειρας ερμηνείας των επαναλαμβανόμενων κύκλων της φύσης και της ζωής. Με τις σχετικές τελετουργίες ο άνθρωπος γιόρταζε την «αναγέννηση» της γης την άνοιξη, μετά από την παγωνιά του χειμώνα.
Υμνούσε το φως του ήλιου, την πρασινάδα των αγρών και την ευφορία που του προκαλούσε αυτή η διαδικασία. Μην έχοντας τη δυνατότητα να ερμηνεύσει αυτήν την αλλαγή αλλιώς, παρά μόνο με μεταφυσικούς όρους, επινοούσε θεότητες οι οποίες λειτουργούσαν σαν αιτία της αλλαγής και, ως εκ τούτου, μέσω των λατρευτικών τελετών για τους θεούς εκφραζόταν η ανθρώπινη ανάγκη για καλυτέρευση της ζωής.
(Από το βιβλίο του Γεωργίου Αχ. Κρίκα
«Σκύρος: Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παράδοση και Λατρεία»)
[1] Ο Πόπλιος Παπίνιος Στάτιος (Publius Papinius Statius, περ. 45 – περ. 96 μ.Χ.) ήταν Ρωμαίος ποιητής της λεγόμενης «Αργυρής Εποχής» της λατινικής λογοτεχνίας.
[1] Η Αθηνά, κατά την Ελληνική μυθολογία, ήταν η θεά της σοφίας, της ελιάς, της στρατηγικής και του πολέμου. Ηταν η αγαπημένη κόρη του Δία. Μητέρα της ήταν η Μήτις, πρώτη σύζυγος του Δία. Προστατευόμενοί της ήταν ο Αχιλλέας, ο Διομήδης, ο Οδυσσέας και ο γιος του Τηλέμαχος.
[2] Ο Πόπλιος Παπίνιος Στάτιος (Publius Papinius Statius, περ. 45 – περ. 96 μ.Χ.) ήταν ελληνικής καταγωγής Ρωμαίος ποιητής της λεγόμενης «Αργυρής Εποχής» της λατινικής λογοτεχνίας..
[3] Το The Achilleid (94-96 μ.Χ.) είναι ένα ημιτελές επικό ποίημα του Publius Papinius Statius που είχε σκοπό να παρουσιάσει τη ζωή του Αχιλλέα από τη νεότητά του μέχρι το θάνατό του στην Τροία ..
[4]Τα επίθετα Τριτωνία, Τριτογενής και Τριτογένεια είναι λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τον Τρίτωνα, την Τριτωνίδα, την Αμφιτρίτη, την τρίαινα (λέξεις που συνδέονται με, ποτάμια, παραθαλάσσιες ή πόλεις).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου