Η ανέγερση του Επισκοπικού ναού της Σκύρου

Η οικονομική κατάσταση της Επισκοπής Σκύρου

 Στο Κάστρο το 895 μ.Χ. χτίζεται, πάνω στα ερείπια του ναού της θεάς Αθηνάς, ο Επισκοπικός ναός, προς τιμή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Η Επισκοπή σταμάτησε τη δράση της, όταν το κτίριο του ναού καταστράφηκε ολοσχερώς από σεισμό το 1841.

Σχετικά με τα οικονομικά και τα  περιουσιακά στοιχεία της Επισκοπής Σκύρου, οι απόψεις και οι διάφορες ιστορικές καταγραφές είναι σε αντίθεση μεταξύ τους. Αν όμως πάρουμε υπ’ όψη ότι πριν την επικράτηση της Χριστιανικής θρησκείας υπήρχαν πολλά εθνικά ιερά (Διονύσου, Πανός, Άρεως, ΙΙοσειδώνος, του Απόλλωνος, της Αθηνάς, πάνω στο Κάστρο κτλ.), τότε θα πρέπει να δεχτούμε ότι η περιουσία αυτών περιήλθε στα χέρια της Χριστιανικής αρχής του Νησιού.

Η μία άποψη αναφέρει ότι η Επισκοπή διαθέτει επαρκή οικονομικά μέσα και βοηθάει την τοπική κοινωνία σε κοινωφελείς σκοπούς.

Αυτό φαίνεται από δημοσιευμένη ομολογία της Δημογεροντίας της Σκύρου[1], η οποία ζητάει τη χορήγηση χρηματικού ποσού, από τον Επίσκοπο Σκύρου Γρηγόριο[2] (1797-1837), για τις ανάγκες της κοινότητας.

 

                                       Στήλη από γρανίτη, δεξιά, του τέμπλου στον Ναό των Αγίων Θεοδώρων στο Μόλο

 Επίσης, αυτή η άποψη ενισχύεται από την παροιμιώδη φράση ότι «η άσχημη (γυναίκα) δε θα μπορέσει ποτέ να παντρευτεί, ακόμα και αν έχει τα καλά της Επισκοπής». Αυτές οι ενδείξεις φανερώνουν ότι η Επισκοπή κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, αλλά και παλαιότερα,  είχε οικονομικούς πόρους.

Αντίθετα η άλλη άποψη αναφέρει ότι η οικονομική κατάσταση της Επισκοπής δεν ήταν καλή.

Η γνώμη της στηρίζεται στο γεγονός ότι το νησί είναι μικρό με λίγους φτωχούς κατοίκους, οι  οποίοι δεν είχαν τη δυνατότητα να προσφέρουν πολλά στην Επισκοπή και τον κλήρο της.

Αντίθετα ήταν σε όλους τους κατοίκους γνωστό ότι η Επισκοπή κατείχε μεγάλη κτηματική περιουσία. Σχεδόν ολόκληρη η  περιοχή «Τραχύ», η έκταση που βρίσκεται στη θέση «Άγιος Φωκάς», οι αγροί στην τοποθεσία  «Χάρτσα», «Εύγώνυμο» και αλλού, ο τόπος βοσκής ονομαζόμενος «Μεσάδιος», το περιβόλι στη θέση Μανιπιό, μύλοι, ακίνητα και ολόκληρο το νησί Σαρακήνικο[3] (το νησί του Δεσπότη, όπου έκανε ο Επίσκοπος την άσκησή[4] του) ανήκαν στην κτηματική περιουσία της Επισκοπής.                                                                        

 

Θραύσματα κιόνων επιχρισμένων με ασβέστη στο Ναό

του Αη Γιάννη του Ψαρμού στο Αχίλλι

 

Το 1740-1755 η Επισκοπή απέδιδε στο ταμείο του Οικουμενικού Πατριαρχείου μερικές φορές 25 γρόσια και άλλες φορές τίποτε[5]. Με την άποψη αυτή ταυτίζεται και ο Γάλλος περιηγητής Tournefort, ο οποίος γράφει ότι, κατά τον ΙΗ΄ αιώνα, ο επίσκοπος Σκύρου ήταν πάμπτωχος και ζούσε από την ελεημοσύνη των κατοίκων.

Η ίδια κατάσταση διαπιστώνεται, κατά την ίδια περίοδο, σε επιστολή του Επισκόπου Γρηγορίου προς την Ιερά Σύνοδο, αλλά και στην επιστολή του προς τον Έπαρχο των Βορείων Σποράδων[6].

 

(Από το βιβλίο του Γεωργίου Αχ. Κρίκα 

«Σκύρος: Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παράδοση και Λατρεία»)

---

[1] «Διά τής παρούσης μας ομολογίας εδανείσθημεν διά χρείαν και ανάγκην τής Κοινώ(τη)τός μας σκύρου παρά του  αγίου δεσπότου μας κυρίου γρηγορίου σήγουρα; γρόσια πέντε χιλιάδες Ν. 5.000 με τό διάφορόν τους προς δέκα τά εκατώ  τον χρόνον διάφορον, καί υποσχώμενοι ευχαριστήσεις α(ύτώ) εις την καλήν του άναζήτησιν διώ έδώσαμεν τήν παρούσαν ενσφράγιστον καί ένυπόγραφον, όπως έχη τό κύρος.

τή α μαρτίου 1817 σκύρος

Υπογράφουν οι: γήοργής αβλονήτης καί γέροντας - στάματίς χατζιθιοδόρου καί γέροντας - σταμάτης παπάζογλου - Δημήτριος παπα Σαμιότης - Κονσταντης Σπούνου - Δημήτρης αβλονήτης - γιάννης πέτρου -   Δημήτρης τζικούρης καί Νοτάριος» Πηγή: (Άρχιμ. Βασίλειος Ατέσης. «Ή επισκοπή Σκύρου ανά τούς αιώνας» 1939)

[2] Επίσκοπος Σκύρου για 40 χρόνια (1797-1837).  Γνώστης τής Βυζαντινής Μουσικής καί μουσικοσυνθέτης. Φρόντισε για τήν ίδρυση σχολείου στη Σκύρο. Απέστειλε σχετικό έγγραφον προς «τήν επί τών Εκκλησιαστικών καί τής Δημοσίου Έκπαιδεΰσεως Γραμματείαν», το οποίο βρίσκεται στα Αρχεία Εγγράφων Σκύρου. Υπήρξε ο τελευταίος Επίσκοπος Σκύρου, γιατί η Επισκοπή καταργήθηκε. Πηγή: (Άρχιμ. Βασίλειος Ατέσης. «Ή επισκοπή Σκύρου ανά τούς αιώνας» 1939)

[3]  Σαρακηνό ή Σαρακήνικο. Μικρό νησί νοτιοδυτικά της Σκύρου

[4] με την σημασία της καταπνίξεως των φυσικών επιθυμιών και γενικά της ταλαιπωρήσεως, ως μέσου προς επίτευξη υψηλότερων αγαθών θρησκευτικής ή ηθικής φύσεως.

[5] Δ. Καμπούρογλου: «Μνημεία τής Ιστορίας τών ’Αθηναίων», Τομ. Β', σελ. 256.

[6] «εις απάντησιν «της υπ’ αριθ. 4237 προσκλήσεώς της» δείκνυται, ότι τα εκ των κτημάτων εισοδήματα «μόλις επαρκουν προς εξοικονόμησιν των της επισκοπής αναγκαίων» καί επομένως το ετήσιον εισόδημα αυτών κατά μέσον όρον άναβαίνει εις γρ. τουρκικά 2.286, εκ του οποίου τούτου εισοδήματος εξοδεϋω εις τα κτήματα της επισκοπής, και εις τα άναγκαία της ζωοτροφίας μου». Βασίλειος Ατέσης «Η Επισκοπική Επιτροπή Σκύρου (1837-1841)