ΝΗΣΟΣ ΣΚΥΡΟΣ Άγιος Φωκάς (1)

Θέση: Παραλία Αγίου Φωκά (2)

Εορτάζει στις 22 Σεπτεμβρίου.

Ο όρμος του Αγίου Φωκά βρίσκεται στον ομώνυμο όρμο στις δυτικές ακτές της Σκύρου και σε απόσταση 23 χιλιομέτρων από την Χώρα του νησιού. Το όνομά του οφείλεται στο γραφικό ξωκκλήσι, που βρίσκεται σε ένα ύψωμα στο δεξί άκρο της παραλίας.

Ένας άγιος για τον οποίο αναφέρεται ότι η φήμη του στη Ρώμη ήταν αντίστοιχη αυτής των αποστόλων Πέτρου και Παύλου και που αποκαλείται από τον Άγιο Γρηγόριο Ναζιανζηνό «αδερφός» του απόστολου Πέτρου.

Είναι χτισμένο με ακανόνιστη πέτρα και ασβεστωμένο. Εσωτερικά είναι σοβατισμένο και ασβεστωμένο. Έχει δίρριχτη ξύλινη στέγη, η οποία εξωτερικά είναι καλυμμένη με τσιμέντο και εσωτερικά με ξύλινα δοκάρια και καλαμωτή. Το τέμπλο είναι χτιστό και στο πάνω μέρος φέρει μικρό σκαλιστό ξύλινο αέτωμα. Ο νότιος τοίχος έχει μεγάλο παράθυρο. Ο ανατολικός τοίχος είναι διογκωμένος και μέσα έχει μεγάλη κόγχη, που αντικαθιστά την Αγία Τράπεζα. Το δάπεδο και το Ιερό Βήμα είναι στρωμένα με σύγχρονα πλακάκια από γρανίτη, μεταγενέστερα του αρχικού Ναού.

Στον περιβάλλοντα χώρο της εκκλησίας υπάρχουν ογκώδεις πελεκητές πέτρες, η ύπαρξη των οποίων μαρτυρά ότι, μερικούς αιώνες πριν, υπήρχαν μεγάλα οικοδομήματα.

Δεν μπορεί να προσδιοριστεί χρονικά, αν πρόκειται για παλιές εγκαταστάσεις μεγάλης Βυζαντινής μονής ή αρχαιότερου τόπου λατρείας.

Οι Ναοί του Αγίου Φωκά βρίσκονται κοντά σε κόλπους και ορμίσκους.

Η λατρεία του δεν μας παραπέμπει σε έναν προστάτη της ναυτοσύνης με τοπικό χαρακτήρα, αλλά σε κάποιον με ευρύτατη αποδοχή.

Σε όλη την πρώτη χιλιετία του χριστιανισμού οι ναυτικοί επικαλούνταν και τον Άγιο Φωκά ως προστάτη τους. Μερικές φορές οι καπετάνιοι που είχαν αποκοιμηθεί στο τιμόνι τον έβλεπαν να τους ξυπνάει.

Άλλες φορές τέντωνε τα σχοινιά, έφτιαχνε τα πανιά και επέβλεπε από την πλώρη ώστε να μην προσκρούσουν τα πλοία τους στα βράχια. Έτσι προέκυψαν τα πολυάριθμα εκκλησάκια και τα τοπωνύμια προς τιμήν του σε παραθαλάσσιες τοποθεσίες στο Αιγαίο.

Η λατρεία του Αγίου Φωκά αρχικά εντοπίζεται στην Κωνσταντινούπολη, στα νότια παράλια της Μαύρης Θάλασσας.

Στην Ελλάδα υπάρχουν Ναοί του Αγίου Φωκά σε Σκύρο, Πάτμο, Πάρο, Ρόδο, Αστυπάλαια, Τήνο, Κω, Ικαρία, Μονεμβασιά και Κρήτη (Ελούντα). Ιεροί Ναοί του Αγίου Φωκά υπάρχουν στην Κύπρο και στο Βόρειο Λίβανο.

Σχετικά με τον Άγιο υπάρχει ένα έθιμο στη ζωή των ναυτικών.

Οι ναυτικοί, όταν συγκεντρώνονταν να φάνε, έβαζαν σε ένα πιάτο και τη μερίδα του Αγίου Φωκά, τον οποίον θεωρούσαν συνδαιτυμόνα.

«ουχ οι τον Εύξεινον μόνον διαπλέοντες, υπὲρ Αιγαίου φερόμενοι και όσοι τον ωκεανὸν πλέουσι» (3)

«Νόμος γ’ ούν εγένετο ναύταις Φωκάν έχειν συνεστιάτορα».

Στη συνέχεια, ένας από τους ναύτες, εκ περιτροπής, έδινε χρήματα και «αγόραζε» τη «μερίδα» αυτή.

«Καθ’ εκάστην ημέραν των όψων την μερίδα προς ισομοιρίαν των εσθιόντων αποκληρούσι τω μάρτυρι. Ταύτην δε εις των συνδαιτυμόνων εξωνούμενος το αργύριον κατατίθεται, και τη υστεραία άλλος και άλλοτε έτερος» (4).

Όταν το πλοίο έπιανε λιμάνι, το συγκεντρωμένο ποσό δινόταν στους φτωχούς της περιοχής.

«και τούτο η μερὶς τω Φωκά, πενήτων ευεργεσία» (5).

Στην Κοίμηση της Θεοτόκου στην Καλαμπάκα, στον Άγιο Αθανάσιο στο Γεράκι Λακωνίας και στον Άγιο Γεώργιο Διασορίτη, στο Χαλκί της Νάξου, ο Άγιος εικονίζεται κρατώντας κουπί στο ένα χέρι.

Στον όρμο της περιοχής Γράμματα, στη Σύρο βρέθηκε χαραγμένη η ακόλουθη προσευχή: «Κύριε και άγιε Φωκά σόσον το πλοίον Μαρίαν»

Παραπομπές

1. Από καθαρά ιστορικής άποψης, ο Άγιος Φωκάς έζησε περί τα τέλη του 1ου αιώνα μ.Χ. στη Σινώπη. Γονείς του ήταν ο Πάμφυλος (ναυπηγός στο επάγγελμα) και η Μαρία. Μαρτύρησε επί Τραϊανού λόγω του ότι παρέμεινε αμετακίνητος στη βαθιά Χριστιανική Πίστη του.

2. Τοποθεσία Άγιος Φωκάς (Αη-Φ’κάς). Υπάρχουν τρείς τοποθεσίες στο Νησί της Σκύρου. Ο όρμος ανάμεσα στο Κοχύλι και την Πέτρα. Ο όρμος, όπου βρίσκεται το εκκλησάκι του Αη-Φωκά κοντά στην τοποθεσία Χάρτσα-Τραχύ. Και στις τρείς Μπούκες.

3. Asterius of Amasea, in his Homily IX, On Phokas martyr of Sinope (4th or early 5th c)

4. Asterius of Amasea, in his Homily IX, On Phokas martyr of Sinope (4th or early 5th c)

5. Asterius of Amasea, in his Homily IX, On Phokas martyr of Sinope (4th or early 5th c)