Η λατρεία της Συρίας θεάς στη Σκύρο

«ΚΡΑΤΗΣΙΟΝ ΣΥΡΙΑ ΘΕΑ»

 Το 1931 πραγματοποιήθηκαν χωματουργικές εργασίες για τη διαμόρφωση της Πλατείας Αιωνίας Ποιήσεως (Μπρούκ).

Σκοπός των έργων ήταν να εγκατασταθεί το άγαλμα του Ρόμπερτ Μπρούκ. Κατά τη διάρκεια των εργασιών, βρέθηκε ένας μικρός μαρμάρινος βωμός (0,20x0,20x0,20) που ανέγραφε:

«ΚΡΑΤΗΣΙΟΝ ΣΥΡΙΑ ΘΕΑ»

Δε δόθηκε μεγάλη σημασία ότι, μια γυναίκα με το όνομα Κρατήσιον, αφιέρωνε το βωμό σε μια θεά ονομαζόμενη Συρία (ή Ατάργατις ή Αταραθέχ). Επρόκειτο για την κύρια θεά της βόρειας Συρίας στην κλασική αρχαιότητα^[1]. 

Ο Κτησίας^[2] χρησιμοποίησε επίσης το όνομα Δερκετώ^[3]  και οι Ρωμαίοι την ονόμασαν Ντέα Σύρια ή με μια λέξη Ντεασούρα^[4]. Κατά κύριο λόγο ήταν θεά της γονιμότητας, αλλά, ως θεά της πόλης και των ανθρώπων της, ήταν επίσης υπεύθυνη για την προστασία και την ευημερία τους. Η λατρεία της Συρίας θεάς επεκτάθηκε στην Ελλάδα έως την πιο απομακρυσμένη Δύση.

Η ευρεία επέκταση της λατρείας αποδίδεται, σε μεγάλο βαθμό, στους εμπόρους της Συρίας. Έτσι, βρίσκουμε τα ίχνη της σε μεγάλα λιμάνια. Στη Δήλο βρέθηκαν πολλές επιγραφές, που μαρτυρούν την ύπαρξή της. Βρίσκουμε τη λατρεία της θεάς στη Σικελία, ακόμη και στα πιο μακρινά βόρεια όρια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.  Μερικές φορές περιγράφεται ως γοργόνα θεά, λόγω της ταυτοποίησής της με μια θεότητα με σώμα ψαριού στην Ασκαλών^[5]. 

 

Συνδυάζοντας αυτές τις πολλές λειτουργίες, παρά την προέλευσή της ως θαλάσσια θεότητα ανάλογη με την Αμφιτρίτη, γίνεται τελικά μια μεγάλη θεά της φύσης, ανάλογη με την Κυβέλη και τη Ρέα. Πιθανά να υπήρχαν δύο ναοί της ίδιας θεότητας ή άλλης θεότητας κοντινής με τη Συρία θεά.

Θα μπορούσε να ήταν και ο θεός Χαντάντ, σύντροφος της Συρίας Θεάς. Το γεγονός ότι υπήρχαν δύο Ναοί επιβεβαιώνεται από την επιγραφή:

«ΘΕΑ ΜΕΓΑΛΩΝΥ ΜΩ ΣΙΝΔΟΝΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ».

Φαίνεται πως ο Ναός της Αγίας Τριάδας χτίστηκε στα θεμέλια του ενός Ναού της θεότητας.

«Η ΣΙΝΔΟΝΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ»

 Μέχρι τους νεότερους χρόνους υπήρχε ένα έθιμο στη Σκύρο, κατά το οποίο οι γυναίκες της Σκύρου έκαναν ζώνες από κερί (πολλά μέτρα κερί σα μακρύ σχοινί), με το οποίο έζωναν το Ναό. Ο Ναός πρέπει να ήταν μεγαλοπρεπής. Πιθανά να καταστράφηκε την περίοδο του Μεγάλου Κωνσταντίνου και του Ιουστινιανού^[6]. Την ύπαρξή του μαρτυρούν οι δύο επιγραφές που βρέθηκαν και τα μαρμάρινα κομμάτια, που είναι εντοιχισμένα στο ναό της Αγίας Τριάδας, αλλά και η μεγάλη μαρμάρινη πλάκα που αποτελεί το κατώφλι της. Στο ίδιο σημείο (Αγία Τριάδα) βρέθηκε μαρμάρινη επιτάφια στήλη με δύο ρόδακες^[7] και την επιγραφή:

ΑΡΧΙΠ-

Η επιγραφή παραπέμπει στο όνομα Άρχιπ(πος), σύνηθες όνομα στην Αρχαία Αθήνα.

Το 1937 σε ανασκαφή, στο χωράφι του Εμμ. Βασ. Τσακαμή, βρέθηκε, από την  αρχαιολόγο Μαρία Μαυρίκη, μικρή μαρμάρινη πλάκα (0,20x0,10), με γράμματα Ρωμαϊκής εποχής^[8]: 

          

ΑΓΑΘΗ ΡΟΥΦΟΥ

ΘΥΓΑΤΗΡ ΖΜΥΡΝΑΙΑ

ΑΝΕΘΗΚΕ ΣΥΡΕΙΑ ΘΕΑ ΜΕΓΑΛΩΝΥΜΩ ΣΙΝΔΟΝΑ

ΠΕΡΙΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ

ΚΑΙ ΣΟΥΔΑΡΙΝ

ΠΕΡΙ ΤΟ ΟΠΛΟΝ

ΧΑΡΙΝ ΕΥΣΕΒΕΙΑΣ

 

(Από το βιβλίο του Γεωργίου Αχ. Κρίκα 

«Σκύρος: Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παράδοση και Λατρεία»)

---

[1] « Η εν Σκύρω Συρία Θεά» Κωνσταντίνος Φαλτάϊτς 1939

[2] Ο Κτησίας ο Κνίδιος ήταν γιατρός και συγγραφέας του τέλους του 5ου και των αρχών του 4ου αιώνα π.Χ. από την Κνίδο.

[3] «Ἀταργάτιν δὲ τὴν Ἀθάραν· Δερκετὼ δ᾽ αὐτὴν Κτησίας καλεῖ» Στράβων, Γεωγραφικά, Βιβλίο ΙΣΤ 4.27

[4] Λουκιανός, «Περὶ τής Συρίης Θεοῦ»

[5] Η Ασκαλώνα είναι παράκτια πόλη στις ακτές της Μεσογείου, 50 χιλιόμετρα νότια του Τελ Αβίβ..

[6] « Η εν Σκύρω Συρία Θεά», Κωνσταντίνος Φαλτάϊτς

[7] Ο Ρόδακας (ρόδαξ, ρόδον, τριαντάφυλλο) είναι ένα πανάρχαιο ηλιακό ελληνικό σύμβολο πού διαχρονικά αποτέλεσε φυλακτό είτε σκαλισμένο στις μετόπες ναών αλλά και σπιτιών είτε φορεμένο ως κόσμημα από τους ανθρώπους. Η πρώτη χρήση του ανάγεται στην Μυκηναϊκή Εποχή και συνεχίζεται αδιάληπτα έως σήμερα περνώντας μέσα από τους Κλασσικούς  και Χριστιανικούς Χρόνους.

[8] « Η εν Σκύρω Συρία Θεά», Κωνσταντίνος Φαλτάϊτς