Λαξευτοί πωρόλιθοι στο Μαρκέσι της Σκύρου

          Η πόλη Χρύση στην περιοχή Μαρκέσι

 

Λαξευτό σε πωρόλιθο κτήριο (κατοικία) προϊστορικής περιόδου στο Μαρκέσι

 Στη Σκύρο υπήρχε πόλη με το όνομα Χρύση, στο Β/Δ τμήμα του Νησιού.

Η νύμφη Χρύση^[1] λατρεύονταν στη Σκύρο, όπως και στη Λήμνο. Στο ναό της Νύμφης Χρύση βρίσκονταν το φίδι που δάγκωσε τον Φιλοκτήτη^[2].

Η πόλη Χρύση πιθανά  να βρισκόταν στην περιοχή Μαρκέσι^[3]. Ο Στέφανος ο Βυζάντιος^[4] αναφέρει μια «δεύτερη πόλη στο νησί της Σκύρου με το όνομα Χρύση». Στις πλαγιές του λόφου, όπου υπάρχει ο Ιερός Ναός της Θεοτόκου  (Ζωοδόχος Πηγή), βρίσκονται στο βράχο 20 προϊστορικοί λαξευτοί τάφοι, μία κατοικία και ένας λαξευμένος θρόνος στο βράχο της ίδιας εποχής^[5].

Το νεκροταφείο της πόλης βρισκόταν στη δυτική πλευρά, όπου βρίσκονται πλάκες πωρόλιθου. Η περιοχή ονομάζεται «πεθαμένος».

 

Λαξευτοί πωρόλιθοι στο Μαρκέσι όπου πιθανολογείται η ύπαρξη της αρχαίας Χρύσης.

 

Η περίοδος κατασκευής των τάφων  είναι άγνωστη. Στο σημείο που βρίσκεται ο Ναός της Θεοτόκου πρέπει να βρισκόταν παλαιοχριστιανικός Ναός και, επειδή η περιοχή ονομάζεται «Θεοτόκος», καταλήγουμε στη βεβαιότητα ότι στην εκκλησία τιμούνταν η Παναγία η Θεοτόκος. Κάτω και γύρω από το λόφο διατηρούνται ερείπια της αρχαίας πόλης. Τα πιο σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα είναι τα θεμέλια ενός αρχαίου Ναού στην κορυφή του βορειοανατολικού λόφου. 

 

                           Λαξευτός τάφος στο Μαρκέσι όπου πιθανολογείται η ύπαρξη της αρχαίας Χρύσης.

Ο Φρέντριχ ήταν ο πρώτος που σχεδίασε το Ναό, μάλλον με ακρίβεια. Το 1971 ο Άγγελος Χωρέμης^[6] πραγματοποίησε μια σύντομη ανασκαφή στη δυτική πλευρά του ναού.

Ο Ναός είναι προσανατολισμένος  από ανατολάς προς δυσμάς. Η δυτική πλευρά της έχει μήκος 14 μέτρα, ενώ το τμήμα της βόρειας πλευράς είναι περίπου 24 μέτρα. Η βάση και το στήριγμα των κιόνων του αρχαιοελληνικού Ναού είναι κατασκευασμένη με μεγάλα ασβεστολιθικά τετράγωνα, ενώ ο κύριος Ναός με πέτρες από ασβεστολιθικό πέτρωμα, προφανώς βγαλμένες από το λατομείο που βρίσκεται στον απέναντι βορειοδυτικό λόφο.

Ο Ναός ταυτίζεται  με το Ναό του Ποσειδώνος. Ήταν μεγάλος, μεγαλοπρεπής και λογικά θα φαίνονταν στον ορίζοντα από τα πλοία που πλησίαζαν το Νησί από τα βόρεια. Βρίσκεται ψηλά στο λόφο στην άκρη της στεριάς, περιτριγυρισμένος από το πέλαγος.

Οι πέτρες των θεμελίων είναι λαξευμένες και αρκετά μεγάλες. Σε κάποια εποχή, αυτός ο ναός, αντικαταστάθηκε από ένα μικρότερο κτίριο με κατεύθυνση βορειοανατολικά-νοτιοδυτικά. Στην ανασκαφή του 1971 ανακαλύφθηκαν 3 τάφοι στο εσωτερικό του. Στη δυτική πλευρά του οπίσθιου κτιρίου, τόσο ο Φρέντριχ όσο και ο Παπαγεωργίου αναφέρουν μια αψίδα.

 

(Από το βιβλίο του Γεωργίου Αχ. Κρίκα 

«Σκύρος: Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παράδοση και Λατρεία»)

---

[1] θεότητα που λατρεύονταν στο βόρειο Αιγαίο Πέλαγος

_[2] «Χρύσης πελασθεὶς φύλακος, ὃς τὸν ἀκαλυφῆ σηκὸν φυλάσσει κρύφιος οἰκουρῶν ὄφις·»  Από το διάλογο Νεοπτόλεμου-Φιλοκτήτη, όταν ο πρώτος συνάντησε τον δεύτερο στο νησί της Λήμνου. (Σοφοκλέους Φιλοκτήτης στ. 1327,1328).

[3] μετονομάστηκε κατά τον Μεσαίωνα ή σαν έδρα Ενετού Μαρκησίου ή προς τιμή της κόρης του Ιερεμίου Γκύζη της Μαρκεζίνης

[4] Ο Στέφανος ο Βυζάντιος ήταν Έλληνας συγγραφέας που έζησε στα τέλη του 5ου αιώνα.

[5] Μιχαήλ Δέφνερ: «Τοπωνυμία της Νήσου Σκύρου»

[6] Ο Άγγελος Χωρέμης γεννήθηκε το 1936 στην Αθήνα. Πέθανε το 2022. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Ιστορικό και Αρχαιολογικό Τμήμα της Φιλοσοφικής Σχολής, απ’ όπου πήρε δίπλωμα το 1962 ενώ μετεκπαίδευση έκανε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Στην Αρχαιολογική Υπηρεσία του ΥΠΠΟ διορίστηκε κατόπιν διαγωνισμού και υπηρέτησε από το 1965 ώς το 1992 στις εφορείες αρχαιοτήτων Αρχαίας Ολυμπίας, Εύβοιας, Κέρκυρας καθώς και στην Κεντρική Υπηρεσία του ΥΠΠΟ, ως διευθυντής Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και ως προϊστάμενος της Διεύθυνσης Αρχείου Μνημείων.