ΣΚΥΡΟΣ: Ιδιαιτερότητες στην τωρινή καταγραφή των εκκλησιών

 Ιδιαιτερότητες στην τωρινή καταγραφή των εκκλησιών

 Στην τωρινή καταγραφή των εκκλησιών αναφέρονται τα δύο παρεκκλήσια, της Αγίας Αικατερίνης και του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (Ευαγγελίστριας),  τα οποία βρίσκονται στη Μονή Αγίου Γεωργίου. Το διπλό παρεκκλήσι βρίσκεται στο επίπεδο της στέγης και λίγο ανατολικά του υποκείμενου Ιερού Βήματος. Τα παρεκκλήσια είναι καμαροσκέπαστα και η είσοδος γίνεται από την οροφή του νάρθηκα, της βόρειας πλευράς. Είναι κλειστά (από την αρχαιολογική υπηρεσία) και δεν είναι επισκέψιμα. Τα χωρίζει ένας τοίχος και επικοινωνούν μέσω μιας καμάρας. Κάθε ένα από δύο παρεκκλήσια έχουν διπλή κόγχη στην ανατολική πλευρά. Κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκατάστασης της Μονής, το καλοκαίρι του 2012, ανακαλύφθηκε στο δάπεδο των παρεκκλησιών το παλαιό καθολικό, τμήμα του Ιερού Βήματος και του θόλου.

Το διπλό παρεκκλήσιο χρησιμοποιήθηκε και ως «στήριγμα» στο βράχο, προστατεύοντας το νέο καθολικό από πιθανές μελλοντικές κατολισθήσεις[1]. Έτσι το διπλό παρεκκλήσιο, καταγράφεται ως υπαρκτός τόπος λατρείας των Αγίων αυτών και όχι ερείπιο. Δεν είναι γνωστό αν τελείται σ’ αυτά κάποια θρησκευτική λειτουργία.

Καταγράφονται ως λειτουργικά, για δύο λόγους           

1)      Θεωρούμε ότι, εφ’ όσον αναφέρονται από παλαιότερες εποχές, υπάρχουν και σήμερα.                                                                        

2)      Στα δύο παρεκκλήσια έγιναν έργα συντήρησης κατά τις εργασίες αποκατάστασης του νοτίου συγκροτήματος της μονής, από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (Δ.Α.Β.Μ.Μ.) στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013. 

 

     Στο Ναό του Αγίου Αντρέα στην Καλαμίτσα διακρίνονται μαρμάρινες κολόνες. Από τα πολλά ευρήματα κιόνων η περιοχή λέγεται «Κολώνα». Στο σημείο υπήρξε αρχαιοελληνικός ή παλαιοχριστιανικός τόπος λατρείας.

 

Η Δ.Α.Β.Μ.Μ. παρουσιάζει κάτοψη των παρεκκλησιών, στην οποία σημειώνονται οι θέσεις του παλαιού και του σημερινού ιερού, το επίπεδο των οποίων βρίσκεται 4 μέτρα χαμηλότερα από αυτό των παρεκκλησιών. Έτσι, θεωρείται ότι τα παρεκκλήσια της Αγίας Αικατερίνης και του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου αποτελούν χωριστούς ναούς, μέσα στο χώρο της Μονής.

 

Άλλη μια ιδιαιτερότητα της καταγραφής αποτελεί ο ναός της Απόδοσης Κοίμησης της Θεοτόκου, (Πατριαρχική  Σταυροπηγιακή Μονή) στη Σκυροπούλα. 

Αν και διατηρήθηκε επί αιώνες ακέραιος, τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε πλήρη εγκατάλειψη. Κατέρρευσε ο τρούλος και φέρει ιδιαίτερα σοβαρές ρωγμές στον φέροντα σκελετό του κτηρίου. Είναι θέμα χρόνου να καταρρεύσει. Παρ’ όλα αυτά καταγράφεται στο σύνολο των λειτουργικών εκκλησιών, αφού το τελευταίο διάστημα τελούνται Θείες Λειτουργίες, με πρωτοβουλία των επιτρόπων και φίλων της Παναγίας Σκυροπούλας.

Ο Αρχιμανδρίτης Βασίλειος Ατέσης[2] μάς πληροφορεί  ότι στο Ναό της Κοίμησης Θεοτόκου (Επισκοπή) υπήρχαν δύο τιμώμενα ναύδρια.

Το ένα ναΰδριο ήταν στο όνομα της Γεννήσεως του Χριστού και το άλλο προς τιμή της  Κοιμήσεως της  Θεοτόκου της Γοργοεπηκόου[3] (Κοιμήσεως της Θεοτόκου).

Από τα πρώτα χρόνια λειτουργίας, αποτελούσαν το διακονικό[4] και την πρόθεση[5].

Παλαιότερες καταγραφές αναφέρουν τον Επισκοπικό ναό της Παναγίας ως Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και όχι Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου, όπως αναφέρει ο Ατέσης, την οποία θα θεωρήσουμε ως σωστή.

 

Θραύσματα μαρμάρινων κιόνων έξω από το Ναό του Χριστού στον Ατσπά

---

[1] «The Island of Skyros from Late Roman to Early Modern Times». An Archaeological Survey. Michalis Karambinis, 2015, Leiden

[2] Ο Αρχιμανδρίτης Βασίλειος Ατέσης υπήρξε Επίσκοπος Ταλαντίου με έδρα την Αταλάντη και Μητροπολίτης Λήμνου.

[3] «Η Επισκοπή Σκύρου ανά τούς αιώνας»  Βασιλείου Ατέση Επισκόπου Ταλαντίου, Αθήναι 1940)

[4] Βοηθητικό δωμάτιο του ναού, ενίοτε αναφέρεται και ως σκευοφυλάκιο. Χρησιμοποιείται για τη φύλαξη των ιερών σκευών, των προσφορών των πιστών, αλλά και ως αρχείο, βεστιάριο ή βιβλιοθήκη. Στη βυζαντινή ναοδομία καταλαμβάνει τη θέση συμμετρικά της πρόθεσης..

[5] Στο αριστερό μέρος του Ιερού υπάρχει η Πρόθεση ή Προσκομιδή, δηλαδή μία κόγχη ή ένα μαρμάρινο ή ξύλινο τραπέζι που χρησιμεύει για την προετοιμασία των Τιμίων Δώρων για τη Θεία Ευχαριστία.