Τα πανηγύρια της Σκύρου 1ον

Τα πανηγύρια της Σκύρου

Σημαντικό κομμάτι του πολιτισμού της

 

Χορός στο Πανηγύρι του Άγιου Μάμα. Με το κλαρίνο του ο Ιωάννης Ευγενικός

 (Σκύρος 1968). Φωτό: Ιωάννης Βεναρδής)

Οι κάτοικοι της Σκύρου από τους Βυζαντινούς χρόνους ένιωθαν την ανάγκη των κοινών συναθροίσεων και των κοινωνικών συναντήσεων. Αυτή η δυνατότητα δινόταν την ημέρα εορτασμού του Αγίου τους. Αυτή ήταν η μέρα, που είχαν την ευκαιρία να διασκεδάσουν και να βιώσουν τελετουργικά την ενότητά τους. Τρώνε όλοι μαζί, τραγουδούν και χορεύουν, επιβεβαιώνοντας έτσι τη συνοχή της κοινότητάς τους. Το θρησκευτικό συναίσθημα, η λειτουργία στη χάρη του Αγίου και το πανηγύρι που ακολουθεί για πολλούς αιώνες υπήρξαν στη Σκύρο οι μοναδικοί χώροι μαζικής συγκέντρωσης και ψυχαγωγίας.

Πάνω σε αυτές τις τελετουργίες δομήθηκαν η ζωή και οι συνήθειες των ανθρώπων. Αυτή η παράδοση, που χάνεται μέσα στους αιώνες, προσθέτει διάφορα εκφραστικά στοιχεία με αποτέλεσμα να γίνεται πιο ωραία και ευχάριστη η ζωή των ανθρώπων. Προσθέτει ένα κράμα πίστης και ψυχαγωγίας, που ανανεώνει το πνεύμα και τη δράση της ορθοδοξίας στη διαδρομή των αιώνων. 

                                                     Εσπερινός στον Άγιο Παντελεήμονα στο Μάρμαρο

Οι εορτασμοί και τα πανηγύρια[1] αποτελούν σημαντικό κομμάτι του πολιτισμού της Σκύρου, καθώς πρόκειται για ένα νησί με έντονο το θρησκευτικό στοιχείο, όπως μαρτυρούν και οι πολυάριθμοι τόποι λατρείας των Αγίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Κατά τις περιόδους της κατοχής του Νησιού από τους Άραβες, τους Τούρκους, τους Ενετούς κτλ., η λατρεία μπορεί να χάνει τη λαμπρότητά της, αλλά παραμένει το λατρευτικό περιεχόμενο και η λατρεία προς τους Αγίους.

Σ’ αυτό το πολυτάραχο περιβάλλον οι εκκλησίες μεταφέρουν άσβεστη την παράδοση της ορθοδοξίας. 

                                                                                 Στο πανηγύρι του Άη-Αρτέμη
 

Τα πανηγύρια είναι κορυφαία στιγμή της κοινωνικής ζωής των νησιωτών, ενώ παράλληλα αποτελούν μοναδικό πυρήνα διαφύλαξης της πολιτισμικής ταυτότητας του νησιού, δημιουργώντας έτσι την προϋπόθεση, για τη διάσωσή της στο χρόνο.

Αποτελούν μία ξεχωριστή εμπειρία για τον επισκέπτη, καθώς διατηρούν ακόμα την αυθεντικότητά τους και τον ευλαβικό χαρακτήρα  τους. Αποτελούν σπουδαίο κομμάτι του πολιτισμού και των παραδόσεων του Νησιού, καθώς περιλαμβάνουν μνήμες από παλιές εμπειρίες του είδους και τελετουργίες, που θα ήταν λάθος να τα δούμε απλώς σαν γιορτή ή ξεφάντωμα. 

 

Το θρησκευτικό μέρος, τα έθιμα που συνδέονται με φάσεις της αγροτικής, κτηνοτροφικής ή κοινωνικής ζωής, ο χορός, το τραγούδι, το γλέντι και το φαγοπότι, τα κύρια συστατικά ενός πανηγυριού, έχουν μεγάλο ενδιαφέρον τόσο ως σύνολο, όσο και μεμονωμένα. 

 

Στη Σκύρο συντηρούνται όλες, με μικρές εξαιρέσεις, οι παλιές εκκλησίες μεταφέροντας άσβεστη την παράδοση της ορθοδοξίας, μέχρι τις μέρες μας.

Κάθε εκκλησία συντηρείται από πολλές οικογένειες, τους επιτρόπους, που είναι υπεύθυνοι για τον καθαρισμό και την προετοιμασία των εορτασμών.

Μέρες πριν, γίνεται κάλεσμα συγγενών φίλων και πιστών να πάνε στην εκκλησία, προκειμένου να βοηθήσουν στις εργασίες συντήρησης και φρεσκαρίσματος.

 Θα φροντίσουν για το παπά και τον ψάλτη, για τα σφαχτά, τα κρασιά, για τα πιάτα και τα ποτήρια, τα καζάνια, τα ξύλα για τη φωτιά, τη γεννήτρια για το φως κτλ.   

 

                                          Ετοιμασίες για το πανηγύρι στον Άγιο Παντελεήμονα στο Τραχύ

 Οι πιστοί θα προσφέρουν στον Άγιο την εθελοντική τους εργασία, για να ζητήσουν τη θεία χάρη και την προστασία του Αγίου. Θα ασπρίσουν την εκκλησία και θα τη στολίσουν με λουλούδια. Θα πρέπει να αναφέρουμε πως με το πέρασμα του χρόνου η συμμετοχή όλο και λιγοστεύει. Πολλοί είναι σήμερα οι επίτροποι που προσλαμβάνουν εργάτες για το άσπρισμα, το καθάρισμα και τις επισκευές της εκκλησίας.

                                                   Ετοιμασίες για το πανηγύρι της Παναγίας Λυμπιανής
 

Η οικογένεια, της  οποίας είναι η σειρά να είναι επίτροπος, έχει όλη τη χρονιά την εικόνα του Αγίου στο σπίτι της και την επιστρέφει την ημέρα της εορτής. Το ισχύον σύστημα των επιτρόπων είχε μεγάλη αξία, αφού ήταν η μοναδική στιγμή όπου οι διαφορετικές κοινωνικές τάξεις των Σκυριανών, άρχοντες και τσοπάνηδες, συνεργάζονταν και συνευρίσκονταν. 

                             Στον Άγιο Παντελεήμονα στο Τραχύ.  Μικροί και μεγάλοι στις προετοιμασίες για το φαγητό                      

 

Τα πανηγύρια μετατρέπουν το καλοκαίρι, κύρια Ιούλιο - Αύγουστο, τη   Σκύρο σε μια απέραντη γιορτή. Είναι γιορτές, που ο πιστός μπαίνει στο δίλημμα να επιλέξει την ίδια μέρα να πάει στο ένα ή το άλλο πανηγύρι.

Στο νησί τα πανηγύρια είναι κάτι το διαφορετικό.

Δεν έχουν το χαρακτήρα, που έχουν τα πανηγύρια στην Ηπειρωτική Ελλάδα. Δίνουν τη δυνατότητα να ζήσουν την παράδοση, τόσο οι ντόπιοι, όσο και οι επισκέπτες του Νησιού. Γίνονται την παραμονή το βράδυ. 

                                                                       Στον Αη-Ερμόλαο
 

Την επομένη, ανήμερα της γιορτής του Αγίου, σε μερικά ξωκκλήσια τελείται και η θεία λειτουργία. Μπορεί να σταθείτε τυχεροί και να παραβρεθείτε και στο «βάφτισμα», σε κάποιο από αυτά τα πανηγύρια, όπου κάποιος ντύνεται με άσπρα ρούχα και βουτάει σε μια εξωτερική σκάφη (μπανιέρα - λεκάνη), για να εξαγνιστεί. Συνήθως η διαδικασία έχει χιουμοριστικό χαρακτήρα.

Η καλοκαιρινή περίοδος κλείνει με τα μεγάλα πανηγύρια της Παναγίας της Λυμπιανής (8 Σεπτεμβρίου) και του Αη - Μάμα (2 Σεπτεμβρίου). Πολλοί Σκυριανοί επιστρέφουν στο νησί στις 19 Οκτωβρίου, για να προσευχηθούν και να γλεντήσουν στο πανηγύρι του Αη - Αρτέμη.

                                                                                Στην Παναγία Λυμπιανή
 

---

[1]   Τα σπουδαιότερα πανηγύρια της Σκύρου . (Η πρώτη ημερομηνία αφορά την παραμονή της εορτής)

1.        16 - 17 Ιανουαρίου: του Αγίου Αντωνίου, πανηγύρι στον Άγιο Αντώνη στις Μπάρες.

2.        10 Φεβρουαρίου: του Αγίου Χαραλάμπους, πανηγύρι στον Αη  Χαράλαμπο στις Αβδέλλες.

3.        23 Απριλίου: του Αγίου Γεωργίου.

4.        Ιούνιος: 50 μέρες μετά το Πάσχα: του Αγίου Πνεύματος, πανηγύρι στην Αγία Τριάδα στο Νύφι.

5.        19-20 Ιουλίου: του Προφήτη Ηλία Εσπερινός Θεία λειτουργία, πανηγύρι στον Αη Λιά τον Ψ’λέ

6.        19-20 Ιουλίου: του Προφήτη Ηλία, πανηγύρι στο Τραχύ, Αυλάκι.

7.        19 Ιουλίου: του Προφήτη Ηλία, πανηγύρι στις Μπάρες

8.        26 Ιουλίου: του Αγίου Ερμόλαου.

9.        26-27 Ιουλίου: του Αγίου Παντελεήμωνος, Εσπερινός, Θεία λειτουργία, πανηγύρι στο Τραχύ

10.      26-27 Ιουλίου: του Αγίου Παντελεήμωνος, Εσπερινός, Θεία λειτουργία, πανηγύρι στο Μάρμαρο

11.      5-6 Αυγούστου: Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Εσπερινός, Θεία λειτουργία, στο Σωτέρα.

12.      14-15 Αυγούστου: Κοιμήσεως Θεοτόκου. Εσπερινός, Θεία λειτουργία, στην Παναγία Μέγκλου

13.      16-17 Αυγούστου: του Αγίου Μύρωνος. Εσπερινός, Θεία λειτουργία, πανηγύρι στον Αη Μέρωνα

14.      28-29 Αυγούστου: Αποτομή κεφαλής Ιωάννου Προδρόμου. Εσπερινός, Θεία λειτουργία, πανηγύρι στον Αη Γιάννη  Ψαρμός

15.      1-2 Σεπτεμβρίου: του Αγίου Μάμαντος. Εσπερινός, Θεία λειτουργία, πανηγύρι στον ‘Αη Μάμα

16.      7-8 Σεπτεμβρίου: Γενέσιον της Θεοτόκου, Εσπερινός, Θεία λειτουργία, στη Λυμπιανή

17.      8 Σεπτεμβρίου: Γενέσιον της Θεοτόκου. Θεία λειτουργία, πανηγύρι στην Παναγιά τη Σπηλιώτισσα.

18.      19-20 Οκτωβρίου: του Αγίου Αρτεμίου. Εσπερινός, Θεία λειτουργία, στον Αη Αρτέμη στο Βουνό

19.      25-26 Οκτωβρίου του Αγίου Δημητρίου. Εσπερινός, Θεία λειτουργία, πανηγύρι στη Μονή

20.      10-11 Νοεμβρίου. Του Αγίου Μηνά. Εσπερινός, Θεία λειτουργία, στον Αη Μ’νά στο Καλικρί.

21.      5-6 Δεκεμβρίου του Αγίου Νικολάου. Εσπερινός, Θεία λειτουργία, στον Αη Νικόλα στη Λιναριά.

22.      6 Δεκεμβρίου του Αγίου Νικολάου. Θεία λειτουργία, πανηγύρι στον Αη Νικόλα τον Αχλαδώνα.

23.      12 Δεκεμβρίου του Αγίου Σπυρίδωνος. Θεία λειτουργία, στον Αη Σπυρίδωνα στο Δάσος.

24.      2 Φεβρουαρίου στην Αγιά στο Στρατιωτικό Αεροδρόμιο