Η λατρεία των Νυμφών στη Σκύρο

Τοποθεσίες και τοπωνύμια της Σκύρου μαρτυρούν την ύπαρξη της λατρείας των Νυμφών στο Νησί

 

 Πολλές τοποθεσίες και τοπωνύμια της Σκύρου μαρτυρούν την ύπαρξη της λατρείας των Νυμφών στο Νησί. Οι τοποθεσίες «Νύφι», «Νυφάκι», «Νυφίρι» και «Θάλεια» από τα ίδια τους τα ονόματα οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι ήταν τόποι λατρείας Νυμφών^[1]. Δεν ήταν απαραίτητο να υπήρχαν μεγάλοι Ναοί. Πιθανότατα να επρόκειτο για αρχαία Ιερά ή τόποι θυσιών (βωμοί). Ιερά των Νυμφών θα πρέπει να υπήρχαν στις περιοχές της Δχούνιας στις θέσεις «Αη-Μάμμας», «Σωτέρας» και «Πλατάνια».

Επίσης Ιερά πρέπει να υπήρχαν στη περιοχή του Καλικριού στις θέσεις «Φλέα» και «Λουτρό», όπου υπάρχουν οι ομώνυμες πηγές. Είναι γνωστό, πως οι Νύμφες λατρεύονταν ως στοιχεία των πηγών. Στους τόπους λατρείας, που βρίσκονται στις πηγές,  υπάρχουν κίονες και άλλα μαρμάρινα κομμάτια από αρχαίες θρησκευτικές  κατασκευές, που μαρτυρούν την ύπαρξη προχριστιανικών Ιερών.

Μετά την κατάργηση της λατρείας τους, οι Νύμφες διατηρήθηκαν στην φαντασία του λαού ως Νεράιδες. Στις τοποθεσίες «Αραπίνα», «Θεοτόκος», «Μανωλιά», «Ληνώ» και «Γυρίσματα» οι κάτοικοι πίστευαν ότι εκεί ζούσαν νεράιδες, που έβγαιναν τις νύχτες και τρομοκρατούσαν τους περαστικούς.

Με τα Σκυριανά γυναικεία ονόματα Καλή και Κανελιώ και το συνηθέστερο Αμέρισσα αποκαλούσε η λαϊκή παράδοση τις νεράιδες.

Ορισμένες τις ονόμαζε «Κανέλλα», «Κυρά Κάλω» («Καλή Κυρά»). Τα έδιναν για να εξευμενίσουν τις Νεράιδες και Νύμφες. Τις ονόμαζαν επίσης  «Αμαρυσία» ή «Αμαρσία»^[2], (από τις Αμαρδυάδες Νύμφες^[3] των δασών).

Η Σκύρος συνδέεται με τη λατρεία των Νυμφών  με το μύθο της Νύμφης Θέτιδας, η οποία έκρυψε το γιό της Αχιλλέα στη Σκύρο, «τόπο ασφαλή και οικείο». Η Μανωλιά θυμίζει τις Μαινάδες^[4], οι οποίες ακολουθούσαν τον θεό Διόνυσο^[5]. Όπως η Μανωλιά έτσι και η Ληνώ, όπου η ομώνυμη κοιλάδα ήταν γεμάτη με αμπελώνες. Πιθανό είναι, η Ληνώ να ταυτίζεται με τις νύμφες Λήναι^[6].

Η νύμφη Χρύση^[7] λατρεύονταν στη Σκύρο, όπως και στη Λήμνο. Στο ναό της Νύμφης Χρύση βρίσκονταν το φίδι που δάγκωσε τον Φιλοκτήτη^[8].

Στη Σκύρο υπήρχε πόλη με το όνομά της, στο Β/Δ τμήμα του Νησιού.

Η πόλη Χρύση πιθανά  να βρισκόταν στην περιοχή Μαρκέσι^[9]. Ο Στέφανος ο Βυζάντιος^[10] αναφέρει μια «δεύτερη πόλη στο νησί της Σκύρου με το όνομα Χρύση». Στις πλαγιές του λόφου, όπου υπάρχει ο Ιερός Ναός της Θεοτόκου  (Ζωοδόχος Πηγή), βρίσκονται στο βράχο 20 προϊστορικοί λαξευτοί τάφοι, μία κατοικία και ένας λαξευμένος θρόνος στο βράχο της ίδιας εποχής^[11].

 

 

(Από το βιβλίο του Γεωργίου Αχ. Κρίκα 

«Σκύρος: Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παράδοση και Λατρεία»)

---

[1] Οι Νύμφες κατά την Ελληνική Μυθολογία ήταν κατώτερες γυναικείες θεότητες, νεαρές στην ηλικία, που ζούσαν στην φύση. Ήταν κατ’ εξοχήν πνεύματα του γλυκού νερού και βρίσκονταν στα ποτάμια, στις πηγές και στα βουνά από τα οποία πήγαζαν ποτάμια. Σαν υπάρξεις τοποθετούνταν μεταξύ θεών και θνητών..

[2] Μάνος Φαλτάϊτς στο βιβλίο του «Σκύρος» σελ.27,28

[3] Οι Αμαρδυάδες Νύμφες ήταν θνητές και προστάτευαν τα ιερά δάση και συγκεκριμένα δέντρα.

[4] Οι Μαινάδες ήταν νύμφες που παρουσιάζονται ως συντρόφισσες και συνοδοί του θεού Διονύσου. g

[5] «Ναοί και Λατρείαι του Διονύσου εν Σκύρω» Κ. Φαλτάϊτς 1939

[6] «Διονύσου δε Σειληνοί τε και Σάτυροι και Τίτυροι και Βάκχοι, Ληναί τε και θυίαι και Μιμανόλες και Ναίδες και Νύμφαι προσαγορευόμεναι» Στράβωνας, Ι, 468

[7] θεότητα που λατρεύονταν στο βόρειο Αιγαίο Πέλαγος

_[8] «Χρύσης πελασθεὶς φύλακος, ὃς τὸν ἀκαλυφῆ σηκὸν φυλάσσει κρύφιος οἰκουρῶν ὄφις·»  Από το διάλογο Νεοπτόλεμου-Φιλοκτήτη, όταν ο πρώτος συνάντησε τον δεύτερο στο νησί της Λήμνου. (Σοφοκλέους Φιλοκτήτης στ. 1327,1328).

[9] μετονομάστηκε κατά τον Μεσαίωνα ή σαν έδρα Ενετού Μαρκησίου ή προς τιμή της κόρης του Ιερεμίου Γκύζη της Μαρκεζίνης

[10] Ο Στέφανος ο Βυζάντιος ήταν Έλληνας συγγραφέας που έζησε στα τέλη του 5ου αιώνα.

[11] Μιχαήλ Δέφνερ: «Τοπωνυμία της Νήσου Σκύρου»