Ευρήματα Ναών και Ιερών αρχαιοελληνικών,
Ρωμαϊκών και πρωτοχριστιανικών χρόνων
Κίονες παλαιοχριστιανικού Ναού στην είσοδο του
Ιερού Βήματος του Αγίου Πέτρου στην Καρεφλού
Είναι φυσικό στη Σκύρο, με τη μακραίωνη ιστορία της, να λατρευόταν αρκετοί θεοί της αρχαιότητας και να υπάρχουν αντίστοιχοι λατρευτικοί χώροι, Ναοί ή Ιερά. Όμως, χωρίς ιστορικές πηγές, είναι δύσκολο να εντοπιστούν. Λίγοι είναι και οι θρησκευτικοί μύθοι, που αναφέρονται στο παρελθόν του Νησιού.
Μόνο στους «Ομηρικούς Ύμνους - Εις Απόλλωνα»[1] αναφέρεται η Σκύρος, σαν μια από τις πόλεις που αρνήθηκαν να δεχτούν τη λατρεία της Λητούς.
Δυστυχώς δεν έχουν διασωθεί ερείπια αρχαίων ναών, εκτός του Ναού του Απόλλωνα στη Φούρκα και του Ναού του Ποσειδώνα στο Μαρκέσι, είτε γιατί αυτοί καταστράφηκαν από το πέρασμα των χρόνων και τις διάφορες καταστροφικές επιδρομές, είτε από την νεοϊδρυθείσα χριστιανική Εκκλησία, και στη θέση τους ανεγέρθηκαν χριστιανικοί ναοί.
Η δεύτερη πιθανότητα είναι, η πιο ισχυρή, αν κρίνουμε από το γεγονός ότι σήμερα σε πολλές εκκλησίες της Σκύρου υπάρχουν μαρμάρινες κολόνες και πλάκες, λίθινα χριστιανικά εκκλησιαστικά σκεύη ή άλλα μαρμάρινα κομμάτια από αρχαίες θρησκευτικές κατασκευές (Ιερά).
Μαρμάρινες κολόνες στην είσοδο του Ναού της Αγίας Τριάδας στο Μπόριο
Αυτά τα ευρήματα συνηγορούν ότι αρκετές εκκλησίες χτίστηκαν πάνω σε θεμέλια Ναών ή Ιερών αρχαιοελληνικών ή Ρωμαϊκών χρόνων και αργότερα στα ερείπια χριστιανικών ναών των πρώτων χριστιανικών και βυζαντινών χρόνων. Είναι πολύ πιθανό πρωτοχριστιανικοί Ναοί να χτίστηκαν πάνω σε αρχαία Ιερά και στη συνέχεια να οικοδομήθηκαν οι σημερινοί Ναοί.
Τα στοιχεία, που συνοδεύουν αυτή την έρευνα, είναι από πηγές ιστορικών κειμένων, αρχαιολογικών ερευνών ή από εικασίες και θεωρίες διάφορων ιστορικών ερευνητών. Βασίζεται σε αναφορές Σκυριανών παραδόσεων και μύθων, σε αφηγήσεις περιηγητών και διηγήσεις παλιών Σκυριανών.
Παρά την έλλειψη στοιχείων οι Σκυριανοί μεριμνούσαν να τοποθετήσουν μέσα ή έξω του νέο Ναού θραύσματα κιόνων, πλάκες ή εκκλησιαστικά σκεύη, που έβρισκαν στον τόπο του αρχαίου ή παλαιοχριστιανικού Ναού.
Θραύσματα κιόνων επιχρισμένων με ασβέστη στο Ναό
του Αη Γιάννη του Ψαρμού στο Αχίλλι
Τέτοια θραύσματα εντοπίστηκαν σε περίπου εξήντα (60) Ιερούς Ναούς της Σκύρου[2].
Στο ξωκκλήσι της Παναγίας Τεροτράπεζας στα Ψαχρά, πέρα από θραύσματα κιόνων, βρέθηκε πέτρινο αντικείμενο, πιθανά θρησκευτικό σκεύος, που μοιάζει με κολυμπήθρα.
Άλλα τρία ίδια αντικείμενα, το ένα μαρμάρινο, σπασμένα στη μέση και στο ίδιο σημείο, βρέθηκαν στους Αγίους Αναργύρους στο Κάστρο και στην είσοδο του Ναού της Παναγίας στα Φορτούνια. Στο Ναό της Παναγίας στα Φορτούνια ο Βασίλειος Ατέσης αναφέρει ότι υπήρχε χαραγμένη η λέξη «Fortuna» και εξάγει το συμπέρασμα ότι εκεί υπήρχε αρχαίος Ναός της Θεάς Τύχης. Σήμερα η χάραξη αυτή δε φαίνεται, πιθανά λόγω της φθοράς του χρόνου ή τα συνεχή ασβεστώματα.
Μέσα και έξω από τον Ναό του Αγίου Γεωργίου του Διασουρίτη στη συνοικία Σιρίβλι της Χώρας υπάρχουν πολλά Ελληνο-Ρωμαϊκά αντικείμενα ενσωματωμένα στην τοιχοποιία ή τοποθετημένα αρκετά θραύσματα μαρμάρων από παλαιότερη κατασκευή (πιθανά Ρωμαϊκή) μέσα στο Ιερό. Ο Ναός είναι των Ρωμαϊκών χρόνων. Ο Κωνσταντίνος Φαλτάϊτς τον ταυτίζει με το Ναό της Συρίας Θεάς (Ντεασούρα/Διασουρίτης) Βήμα. Έξω από την εκκλησία υπάρχει κομμάτι μαρμάρινου κίονα μεγάλης διαμέτρου.
Στη δυτική πλευρά του Ναού δύο θραύσματα μονολιθικής στήλης από μάρμαρο, χτισμένα στη δυτική κορυφή του ναού στη δεξιά και την αριστερή γωνία.
Στη μέση της κορυφής του τοίχου, υπάρχει κομμάτι μαρμάρου, πιθανώς από άγαλμα. Μια αρχαία ταφική πλάκα, με δύο ανθρώπινες φιγούρες, είναι εντοιχισμένη στο δυτικό τοίχο της εισόδου και πάνω από αυτή, η οποία φέρει επιγραφή στα αρχαία Ελληνικά.
Κατά τη διάρκεια, το 2000, ανακαίνισης του Ναού του Αγίου Νικολάου στο Αγαλήνι βρέθηκαν δύο μεγάλοι κίονες από γρανίτη, πιθανά Ρωμαϊκής εποχής, που σήμερα βρίσκονται στην είσοδο από τον Νάρθηκα στον κυρίως Ναό.
Παναγία Αυτούμενες στο Τραχύ: Δύο μεγάλοι μαρμάρινοι κίονες στην είσοδο από τον Νάρθηκα στον Κυρίως Ναό.
Στην Παναγία Παναγία Αυτούμενες διακρίνουμε στην Ωραία Πύλη μαρμάρινους κίονες. Αριστερά και δεξιά της Ωραίας Πύλης παρατηρούμε θραύσματα κιονόκρανων παλαιότερου κτίσματος. Επίσης υπάρχουν δύο μεγάλοι μαρμάρινοι κίονες στην είσοδο από τον Νάρθηκα στον Κυρίως Ναό. Τα πολλά υπολείμματα αρχαίας κατασκευής, όπως και τα πολλά αρχαιολογικά ευρήματα στην ευρύτερη περιοχή μαρτυρούν ότι στο μέρος υπήρξε πολυπληθής κοινότητα γεωργών και κτηνοτρόφων Στην περιοχή σε αρχαιολογικές έρευνες ανακαλύφθηκαν αρχαία αντικείμενα. Υπήρχε οικισμός και πιθανά η εκκλησία χτίστηκε στα θεμέλια αρχαίου Ιερού και αργότερα πρωτοχριστιανικού Ναού.
Θραύσματα κιόνων στο Ναό των Ταξιαρχών στην Πλατεία Σαρούς
Θραύσμα κίονα στον περίβολο του Ναού Αγίου Νικολάου στον Αχλαδώνα. Πιθανά ο Ναός να είναι των μεσαιωνικών χρόνων (πριν το 1453).
Κάτω δεξιά από το τέμπλο του Ναού της Γέννησης του Χριστού στη Μεγάλη Στράτα διακρίνεται θραύσμα μαρμάρινης στήλης μεγάλης διαμέτρου.
Στη στέγη του Ναού του Αγίου Παντελεήμονα στην Ατσίπολη υπάρχουν θραύσματα κιόνων. Η στήλη που βρίσκεται πάνω από το Ιερό Βήμα είναι ίδια με άλλη που βρίσκεται στο Ναό του Αγίου Χαραλάμπους στις Αβδέλλες
Στη στέγη του Ναού της Αγίας Αικατερίνης στα Μαγαζιά υπάρχουν θραύσματα κιόνων.
Στην περιοχή ανακαλύφθηκε πλήθος αρχαιολογικών ευρημάτων. Εκεί υπήρξε, σύμφωνα με μαρτυρίες μεγάλος Ναός του Ποσειδώνα και της Αθηνάς και το αρχαίο λιμάνι της Σκύρου.
Στον Ναό των Πέντε Μαρτύρων υπάρχει θραύσμα μονολιθικής στήλης μπροστά δεξιά στο νότιο μισό του τέμπλο
Μαρμάρινη στήλη στην είσοδο του Ναού της Κυρά- Παναγιάς στον όρμο της Καλογριάς.
Στο εσωτερικό του Ναού του Αγίου Αντρέα στην Καλαμίτσα διακρίνονται δύο εντοιχισμένες κολόνες από γρανίτη και μία άλλη ξεχωριστή στην είσοδο του κυρίως ναού από τον βοηθητικό χώρο. Στον Ναό του Αγίου Αντρέα υπάρχει πλήθος ερειπίων από κατασκευή πιθανά της Ρωμαϊκής εποχής. Στον εξωτερικό χώρο διακρίνονται μαρμάρινες κολόνες. Από τα πολλά ευρήματα κιόνων η περιοχή λέγεται «Κολώνα». Στο σημείο υπήρξε αρχαιοελληνικός ή παλαιοχριστιανικός τόπος λατρείας.
Άγιος Γεώργιος Διασουρίτης Σιρίβλι ή στ’ αλώνια. Στο Ιερό Βήμα υπάρχουν σπαράγματα αρχαίου Ιερού. Ο Ναός είναι των Ρωμαϊκών χρόνων
Παρατηρούμε θραύσματα κιόνων έξω από το Ναό του Σωτήρος στη Διασφαή, στην είσοδο στο ξωκκλήσι Παναγία Αυτούμενες, στο Ναό του Αη Γιάννη του Ψαρμού στο Αχίλλι, δεξιά, του τέμπλου στον Ναό των Αγίων Θεοδώρων στο Μόλο, στο εσωτερικό του Ναού της Αγίας Θεανώ και στον εξωτερικό νότιο τοίχο, στο προαύλιο χώρο του Ναού της Αγίας Παρασκευής στο λόφο Μπαλίτη, δεξιά της εισόδου της Παναγία Μέγκλου στις Αχερούνες, στο ναό των Αγίων Αναργύρων (Χρησιμοποιούνται σαν κράσπεδα για τη διαμόρφωση του χώρου), μπροστά στο Ναό του Αγίου Χαραλάμπους και Αγίου Αντωνίου στα Κοχύλια, στο Ναό της Αγίας Βαρβάρας στα Κουρβλιά-Μισόχωρα, στην είσοδο του Ναού της Αγίας Τριάδας στο Μπόριο, στο εσωτερικό του Ναού των Ταξιαρχών στην Πλατεία Σαρούς, στην Παναγία Τεροτράπεζα θραύσμα μαρμάρινης στήλης στην είσοδο, στην είσοδο του Ναού του Αγίου Πέτρου στην Κερεφλού, στην είσοδο του Ναού του Αγίου Αλεξάνδρου, στον Ναό της Υπαπαντής του Χριστού στο Αεροδρόμιο (Αντίστοιχα αντικείμενα υπάρχουν και στο εσωτερικό του Ναού), στην είσοδο του ναού της Ζωοδόχου πηγής στα Μελαχτά, έξω από το Ναό του Χριστού στον Ατσπά, στο Ναό Γέννησης Χριστού στο λόφο Θέμη, έξω από το Ναό των τριών Ιεραρχών, στο Ναό Ύψωσης Τιμίου Σταυρού (παλιοσταυρωμένος),
Μαρμάρινη στήλη στον εξωτερικό χώρο του Ναού του Αγίου Τρύφωνα. Αντίστοιχα ευρήματα υπάρχουν και στο εσωτερικό του Ναού
Στην ανατολική πλευρά του Ναού του Αγίου Ιωάννη Σπασοκαρούτες στην πλατεία Καμαντού υπάρχουν τρείς μαρμάρινοι κυλινδρικοί κίονες. Επίσης υπάρχει θραύσμα κίονα μπροστά στο Ναό.
Στο εσωτερικό του Ναού Ταξιάρχες (ή Αη-Στράτης) στο Παρασπίσι υπάρχουν θραύσματα (κίονες, πέτρες θεμελίων και πλάκες με χαραγμένες παραστάσεις κτλ. Στο σημείο υπήρξε κατασκευή παλαιοχριστιανικού ή αρχαιοελληνικού Ιερού. Πάνω από την είσοδο του Ναού του Αγίου Πέτρου στην Καρεφλού διακρίνεται εντοιχισμένο κιονόκρανο με χαραγμένο το σταυρό παλαιοχριστιανικού ναού. Επίσης στο εσωτερικό του Ναού, στην είσοδο του Ιερού Βήματος υπάρχουν κίονες παλαιοχριστιανικού Ναού.
Πελεκητοί ογκόλιθοι στον περιβάλλοντα χώρο του Ναού του Αγίου Φωκά. Η ύπαρξή τους μαρτυρά ότι πριν αρκετούς αιώνες υπήρξαν μεγάλα οικοδομήματα.
Μεγάλη μαρμάρινη πλάκα, η οποία φέρει τρύπα στο πάνω μέρος, πάνω από την πόρτα της εισόδου στο Ναό των Αγίων Θεοδώρων στη θέση Γυαλάς (Κατούνες). Επίσης η κόγχη που φαινομενικά αντικαθιστά την Αγία Τράπεζα στηρίζεται σε μαρμάρινη στήλη πρωτοχριστιανικού ή αρχαιοελληνικού Ναού. Στο χώρο υπήρξαν αρχαία ευρήματα. Διακρίνεται εγκατάσταση που προσομοιάζει με αποχετευτικό ή αρδευτικό δίκτυο.
Μαρμάρινοι κίονες στην είσοδο του Ναού της Παναγίας Λυμπιανής. Στο εσωτερικό του Ναού υπάρχουν θραύσματα αρχαίας κατασκευής
Μαρμάρινη στήλη, θραύσμα μεγάλου μαρμάρινου κίονα και πελεκητές πέτρες στον περιβάλλοντα χώρο του Ναού του Αγίου Χαραλάμπους στις Αβδέλλες. Παρόμοια λεπτή στήλη βρίσκεται στον Άγου Παντελεήμονα στην Ατσίπολη.
Στο ναό του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου στο Κάστρο υπάρχουν κολόνες αρχαιοελληνικού ναού και μέρος του δαπέδου
Κίονας από γρανίτη Ρωμαϊκών χρόνων στο ναό
της Γέννησης του Χριστού στη Μεγάλη Στράτα
Μεγάλη μαρμάρινη κολώνα στο δυτικό τοίχο της Αρχοντοπαναγιάς.
Στην είσοδο του Ναού της Γέννησης του Χριστού Μονή Μαυρουνά υπάρχουν αρκετά θραύσματα παλιάς κατασκευής . Πιθανά να προέρχονται από τον αρχικό ναό του 9ου ή 10ου αι., ίσως και παλαιότερα.
Αρχαιοελληνική μαρμάρινη στήλη και κιονόκρανο στο Ναό της Ζωοδόχου Πηγής στη Θεοτόκο και εντοιχισμένη μαρμάρινη κολόνα, της πρωτοχριστιανικής εκκλησίας ή του αρχαίου Ναού.
Κομμάτια κιόνων, εντοιχισμένων, στο ξωκκλήσι του Αη-Μάμα. Εδώ πιθανολογείται ότι βρίσκονταν ο Ναός του αρχαίου θεού Πάνα.
Θραύσματα μαρμάρινων στηλών μπροστά και δεξιά της εισόδου του Ναού του Αγίου Επιφανείου στη Βούβα (Τραχύ). Επίσης δύο μεγάλοι μαρμάρινοι κυλινδρικοί κίονες μεγάλης διαμέτρου στο εσωτερικό του Ιερού Βήματος πίσω από το τέμπλο. Οι κίονες μαρτυρούν την ύπαρξη μεγάλου Ναού, αλλά τώρα δεν παρέχουν καμιά στήριξη στην κατασκευή.
Διάφορα μαρμάρινα θραύσματα κιόνων στην Αρχοντοπαναγιά.
Σε επόμενη φωτογράφιση λείπουν τα μεσαία δύο κομμάτια.
Στο Ναό του Προφήτη Ηλία στις Μπάρες βρίσκεται κιονόκρανο μαρμάρινης κολώνας και τάφος μικρού παιδιού, από τους πολλούς που βρέθηκαν στη διάρκεια εργασιών κατασκευής του Ναού. Οι άλλοι 3-4 τάφοι πιθανά να είναι από το 1918 με την εξάπλωση της Ισπανικής γρίπης που θέρισε το Νησί. Από τους 3.200 κατοίκους της Σκύρου νόσησαν οι 3.000 και πέθαναν οι 2000. Το πρώτο κρούσμα στη Σκύρο παρουσιάστηκε στις 26 Οκτωβρίου του 1918. Μεταφέρθηκε μάλλον από στρατιώτες που επέστρεψαν στο Νησί από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Κίονας και θραύσματα κιόνων στο Ναό της Παναγίας Καταπολιανής. Στο εσωτερικό του Ιερού Βήματος θραύσμα κίονα μεγάλης διαμέτρου, όπου στηρίζεται η μαρμάρινη πλάκα της πρόθεσης του Ιερού Βήματος.
Μαρμάρινη πλάκα, επιχρισμένη με ασβέστη, αρχαίου Ναού με σχέδια πάνω από την είσοδο του Ναού του Σωτήρος στα Πλατάνια (Καλαμίτσα).
Κίονας από γρανίτη Ρωμαϊκών χρόνων στον Ναό της Γέννησης του Χριστού στη Μεγάλη Στράτα.
Στο ξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου στη θέση Άϊκο στο Τραχύ οριζόντια πλάκα πάνω από την είσοδο από αρχαίο πελεκητό μάρμαρο παλαιότερης κατασκευής (ασβεστωμένο).
Μικρός κίονας στο εσωτερικό του Ναού των Αγίων Αποστόλων στον Μαυρουνά. Στο σημείο υπήρχε Ναός των πρώτων χριστιανικών χρόνων (πριν 970 μ.Χ.) που ήταν σύγχρονος της Μονής του Χριστού Μαυρουνά στα θεμέλια του οποίου χτίστηκε το 1952 ο σημερινός Ναός. Επίσης υπάρχει θραύσμα κολώνας στη στέγη.
Θραύσματα μαρμάρινων κιόνων έξω από το Ναό του Χριστού στον Ατσπά
Στη δυτική περίφραξη του Ναού του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στο Λουτρό υπάρχει μαρμάρινος κίονας. Προέρχεται, όπως και άλλα που βρίσκονται στο εσωτερικό του Ναού, από τα παρακείμενα ερείπεια τρισυπόστατου Ναού αγνώστων Αγίων.
Μπροστά στο Ναό του Αγίου Βασιλείου στο Κάστρο μεγάλης διαμέτρου αρχαία μαρμάρινη στήλη. Το μέγεθός της παραπέμπει σε μεγάλο αρχαιοελληνικό Ναό.
Με βάση αυτά τα ευρήματα διαπιστώνουμε ότι, παρά την έλλειψη ιστορικών στοιχείων, υπάρχουν αρκετοί Ναοί που οικοδομήθηκαν στα θεμέλια αρχαίων Ναών και Ναών των πρώτων χριστιανικών χρόνων. Δε φαίνεται ότι καταστράφηκαν αρχαίοι Ναοί για να κατασκευαστούν οι νέοι Ναοί.
Αντίθετα σε πολλές περιπτώσεις τα θεμέλια των παλιών Ναών ανακαλύφθηκαν μετά από ανασκαφές των κατοίκων είτε τυχαία είτε μετά από ένα μικρό «θαύμα».
(Από το βιβλίο του Γεωργίου Αχ. Κρίκα
«Σκύρος: Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παράδοση και Λατρεία»)
[1] Ο Θουκυδίδης αποδίδει άνευ οιασδήποτε υπόνοιας αμφιβολίας τον ύμνο στον ίδιο τον Όμηρο
[2] Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος στο Κάστρο, Άγιοι Ανάργυροι στο Κάστρο, Παναγία Λυμπιανή, Άγιος Παντελεήμονας στο Τραχύ, Άγιος Νικόλαος στον Αχλαδώνα, Άγιος Νικόλαος στο Αγαλήνη, Άγιος Γεώργιος ο Διασουρίτης στο Σιρίβλι, Παναγία Αυτούμενες στο Τραχύ, Παναγία Τεροτράπεζα στου Ψαχρά, Ζωοδόχος Πηγή στη Θεοτόκο, Γέννηση του Χριστού στη Θέμη, Άγιος Αντρέας στην Καλαμίτσα, Ζωοδόχος Πηγή στα Μελαχτά, Πέντε Μαρτύρων, Ελεημονήτρια, Γέννηση του Χριστού στη Μεγάλη Στράτα, Άγιος Ιωάννης ο Ψαρμός, Υπαπαντή του Κυρίου στο Αεροδρόμιο, Άγιος Μάμας, Άγιος Χαράλαμπος στις Αβδέλλες, Άγιος Πέτρος στην Καρεφλού, Αγία Βαρβάρα στα Κουρβλιά, Αρχοντοπαναγιά, Άγιος Ιωάννης ο Σπασοκαρούτες, Παναγία στα Φορτούνια, Μονή του Χριστού στο Μαυρουνά, Αγία Παρασκευή στο Μπαλίτη, Αγία Αικατερίνη στα Μαγαζιά, Άγιος Παντελεήμονας στην Ατσίπολη, Αγία Τριάδα στο Μπόριο, Άγιοι Απόστολοι στο Μαυρουνά, Άγιος Αντώνιος στα Κοχύλια, Άγιος Τρύφωνας, Κυρά Παναγιά στον όρμο της Καλογριάς, Άγιος Δημήτριος στα Μελαχτά, Άγιοι Θεόδωροι στο Μόλος, Άγιοι Θεόδωροι στις Κατούνες, Άγιος Δημήτριος στο Μπόριο, Σωτήρας στην Καλαμίτσα, Άγιος Επιφάνειος, Αγία Θεοφανώ, Ταξιάρχες στην Πλ. Σαρούς, Ταξιάρχες στο Παρασπίσι, Άγιος Νικόλαος στο Άϊκο, Άγιος Γεώργιος στα Ατρεκκλήσα, Προφήτης Ηλίας στην πλ. Σαρούς, Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος στο Λουτρό, Άγιος Αλέξανδρος στο Πασαλάκι, Σωτήρας στη Διασφαή, Άγιος Χαράλαμπος στα Κοχύλια.
.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου