Το Σκυριανό σπίτι

 

Αρχιτεκτονική

Τα παληά σπίτια της Σκύρου (παραδοσιακός οικισμός[1]) είναι ορθογώνια, με τις ελεύθερες επιφάνειες εξωτερικά και εσωτερικά περασμένες με λευκό ασβέστη.

Τα σπίτια είναι πέτρινα, ενώ το ξύλο χρησιμοποιείται για την κατασκευή της σκεπής και άλλες ξύλινες κατασκευές. Έχουν ρηχά θεμέλια και όπου είναι απαραίτητο ενισχύονται από αντηρίδες.[2]

 

Οι τοίχοι έχουν πάχους 70 εκατοστά στο έδαφος και λεπταίνουν προς την κορυφή. Από τριών μεγεθών υλικά, τις μεγάλες πέτρες, τις μεσόπετρες, οι οποίες τοποθετούνται στα κενά και τέλους γέμιζαν τους   αρμούς με λάσπη από το «melagki» (μελάγκι)[3]. Σοβατίζονταν εσωτερικά και εξωτερικά.[4] Πάνω από τις πόρτες μπορεί να υπάρχει ορθογωνισμένος, καφασωτός φεγγίτης.[5]

Στην πλευρά του δρόμου μπορεί να υπάρχει μικρή αυλή η οποία οριοθετείται από χαμηλό πεζούλι. Στην αυλή μπορεί να βρίσκεται ο φούρνος, αποθήκη και χώρος υγιεινής.[6] Εκεί όπου θα στηριχθεί η στέγη υπάρχει η λεγόμενη πατούρα, εσοχή στον τοίχο για να ακουμπούν τα δοκάρια.[7]

Η οροφή, γνωστή ως δώμα ή λιακός είναι σκουρόχρωμη, στρωμμένη με μελάγκι. Στο κέντρο του σπιτιού τοποθετείται ξύλινος στύλος μέσα σε ειδικό πωρόλιθο για να μη σαπίζει. Στην κορυφή του στύλου βρίσκεται το προσκεφάλι, πάνω στο οποίο ισορροπεί το κορφάρι. Στην συνέχεια κάθετα στο κορφάρι τοποθετούνται τα δοκάρια σε απόσταση 40 εκατοστών το ένα από τα άλλο. Μετά γίνεται η τοποθέτηση της καλαμωτής. Πάνω από την καλαμωτή τοποθετείται το σαμάκι[8] και ο κομμός[9]. Πάνω στον κομμό τοποθετούνταν χώμα πάχους 5-7 εκατοστών, δημιουργώντας κλίση στο λιάκο, προς την υδρορροή, γνωστή ως ρίχτης. Τέλος, από πάνω τοποθετούταν το «melagki» (μελάγκι), το οποίο ανανεωνόταν κάθε τρία χρόνια.[10]

 

Στο εσωτερικό του σπιτιού, όπου το επέτρεπε το ύψος του, βρίσκεται ο μπουλμές[11]. Ο μπουλμές απομονώνει ένα τμήμα του σπιτιού, ενώ διαθέτει ξύλινο διάπεδο, δημιουργώντας ημιόροφο.[12] Στην κορυφή του μπουλμέ βρίσκονται ξύλινα κάγγελα ή φρίζα[13], δημιουργώντας χαμηλό στηθαίο. Γύρω από το υπόλοιπο άνοιγμα υπάρχει ξύλινη κορνίζα. Ένα λεπτό οριζόντιο δοκάρι, η κόρδα, βρίσκεται λίγο πάνω από το μέσο του ανοίγματος, και χρησιμοποιούνται για να κρεμιούνται αντικείμενα καθημερινής χρήσης ή στολίδια. Ο μπουλμές χωρίζει το εσωτερικό της οικίας σε τρεις χώρους, οι οποίοι είχαν διαφορετική λειτουργία. Στο υπερυψωμένο δωμάτιο, γνωστό ως σοφάς[14], βρισκόταν η κρεβατοκάμαρα.

 

 Η πρόσβαση στο σοφά γίνεται με ξύλινη σκάλα (ασκάλα). Ο απομονωμένος χώρος από κάτω, το αποκρέβατο, ήταν η αποθήκη τροφίμων και μαγειρείο, με έμμεσο φωτισμό και τζάκι.

Ο υπόλοιπος χώρος είναι γνωστό μεγάλη σάλα ή σπίτι και είχε πολλαπλές χρήσεις.[15] Εκεί βρισκόταν το τζάκι, με καμινάδα κωνικού σχήματος. Εξωτερικά η καμινάδα καλύπτεται από ένα πυθάρι, γνωστό ως κολυπτές.[16]

Στους τοίχους βρίσκονται εντοιχισμένα ντουλάπια και ράφια. Από κάτω από τα ράφια βρίσκονται καρφιά από τα οποία κρέμονται βαρύτερα σκεύη, τα οποία είναι γνωστά ως αλώνη ή αλούνη. Το εσωτερικό του σπιτιού περιέχει την κρεβατσούλα[17], τις κασέλες, το τριπόδι, τις μικρές καρέκλες και το τραπεζάκι.[18]

 

---

[1] Το χωριό της Σκύρου μαζί με το λιμάνι της Λιναριάς κηρύχθηκαν διατηρητέο μνημείο με την 24946/26-08-1967 Υπουργική απόφαση (ΦΕΚ τεύχος Β 606/03-10-1967)

[2] Αρναούτογλου 1982, σελ. 25

[3] σκουρόχρωμα αργιλώδες χώμα με στεγανοτικές ιδιότητες

[4] Αρναούτογλου 1982, σελ. 26

[5] Αρναούτογλου 1982, σελ. 25

[6] Αρναούτογλου 1982, σελ. 37

[7] Αρναούτογλου 1982, σελ. 26

[8] λεπτά ξεριά καλάμια, βούρλα ή λυγαριές με τα φύλλα τους πάχους 25 εκατοστών

[9] ξερά φύκια

[10] Αρναούτογλου 1982, σελ. 26

[11] ξύλινο διακοσμημένο διαχωριστικό ύψους 1,8 μέτρων, το οποίο καλύπτει το κάτω μισό του στύλου

[12] Αρναούτογλου 1982, σελ. 30

[13] διακοσμητικό διάζωμα σε έπιπλο ή τοίχο, η ζωφόρος

[14] υπερυψωμένη εξέδρα ή κατασκευή μέσα σε δωμάτιο, που χρησίμευε για κατάκλιση. Ο σοφάς χρησίμευε ως χώρος ύπνου και η πρόσβαση σε αυτόν γινόταν με μικρή ξύλινη σκάλα

[15] Αρναούτογλου 1982, σελ. 31.

[16] Αρναούτογλου 1982, σελ. 32.

[17] μικρός καναπές.

[18] Αρναούτογλου 1982, σελ. 36.