Μια από τις ισχυρότερες μορφές κοινωνικής συνένωσης των κατοίκων της Σκύρου

Στη Σκύρο οι κτήτορες[1] των Ιερών Ναών ήταν μεμονωμένα άτομα, οικογένειες ή συνηθέστερα εκκλησιαστικές αδελφότητες, τα λεγόμενα «αδελφάτα».. Μια εκκλησία αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, ατομική ιδιοκτησία (ενός ανθρώπου, μιας οικογένειας ή μιας ομάδας ανθρώπων) και μπορεί να μεταβιβάζεται ελεύθερα, να κληρονομείται ή να δωρίζεται, όπως ένα οποιοδήποτε ακίνητο. Αν και αποτελεί ένα συμβολικό αγαθό, ακολουθεί τις διαδικασίες μιας ακίνητης περιουσίας. Οι εκκλησίες, ή οι «αδελφότητες»[2] έχουν λάβει ιδιοκτησία γης, μέσω αφιερώσεων από τα πιστά μέλη της αδελφότητας ή από τους ιδιοκτήτες της οικογένειας της εκκλησίας. Στην πραγματικότητα οι εκκλησίες/αδελφότητες, μαζί με την επισκοπή, τα μοναστήρια και τους ευγενείς της Σκύρου, ήταν οι μεγαλύτεροι γαιοκτήμονες του νησιού[3].

Ο θεσμός των «αδελφάτων» ακμάζει τους οθωμανικούς χρόνους και φτάνει ακόμα μέχρι σήμερα. Ο θεσμός αυτός είναι αναπόσπαστα δεμένος με την κοινωνική, θρησκευτική και ψυχαγωγική ζωή των Σκυριανών. Πρόκειται για μια από τις ισχυρότερες μορφές κοινωνικής συνένωσης των κατοίκων της Σκύρου σε οργανωμένες ομάδες για την τέλεση των θρησκευτικών τους καθηκόντων. Τα θρησκευτικά «αδελφάτα» συνετέλεσαν στη διατήρηση των εθίμων, των παραδόσεων και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Δεν άφησαν περιθώρια στη δημιουργία άλλων ενώσεων, κυρίως οικονομικών, αφού τα μέλη της «αδελφότητας» καλύπτονταν σε κάποιο βαθμό κοινωνικά και οικονομικά.

Οι «αδελφοί», πέρα από το κοινωνικό όφελος, είχαν και οικονομικό, αφού εκμεταλλεύονταν τα χωράφια και τις χορτονομές της εκκλησίας. Για να γίνει ένας δωρητής «αδελφός», να μπει δηλαδή στη συντροφιά, όλοι οι αδελφοί πρέπει να προσυπογράψουν ότι δέχονται. Δε φαίνεται να υπάρχει δέσμευση φύλου ή κοινωνικής καταγωγής. Σε πολλές περιπτώσεις «αδελφοί» γίνονται αδέλφια, αυτοί που βοήθησαν στην κατασκευή της εκκλησίας, αλλά και τσοπάνηδες, που αφιερώνουν πρόβατα ή πλούσιοι, που αφιερώνουν χωράφια. Γενικά στα περισσότερα «αδελφάτα» οι «αδελφοί» είναι κοντινοί ή μακρινοί συγγενείς. Δεν αποκλείονται όμως και άσχετα άτομα.

Σε κάθε εκκλησία μπορεί να υπάρχουν ένα ή περισσότερα μερίδια, τα οποία μπορεί να τεμαχιστούν σε ακόμα περισσότερα. Τα μερίδια επίσης μπορεί να συνενωθούν, σε περιπτώσεις που ένας «αδελφός» (επίτροπος) πεθάνει ή ξενιτευτεί, αν έχει πολλά μερίδια ή μερίδια σε άλλες εκκλησίες και δε μπορεί να ανταποκριθεί στα καθήκοντά του. Η μάνα μεταβιβάζει στην κόρη ή τις κόρες, ο πατέρας στο γιό, με την τήρηση των πρωτοτοκίων. Αν οι απόγονοι δεν επιθυμούν, τότε το συντροφιλίκι πάει σε κοντινούς συγγενείς ή ακόμα και φίλους ή σε μακρινότερους συγγενείς.

Σε κάποιες περιπτώσεις η εκκλησία χτίζεται σε χωράφι ή βοσκότοπο, χωρίς αυτά να είναι αφιερωμένα στη εκκλησία. Τα μερίδια μπορεί να χωρίζονται ή να ενώνονται

Μπορεί άλλος να έχει την ιδιοκτησία του χωραφιού ή του βοσκότοπου και άλλος να έχει την εκκλησία. Σήμερα τα πιο μεγάλα «αδελφάτα» είναι του Αγίου Μάμα (30 επίτροποι), του Αγίου Αρτεμίου (30 επίτροποι), του Αγίου Αντωνίου στο Παλιό Σλήνα (24 επίτροποι).