Το 343 μ.Χ. λειτουργεί η Επισκοπή Σκύρου

 Επισκοπικός  Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου

Θέση: Κάστρο

Το 343 μ.Χ. λειτουργεί  η Επισκοπή Σκύρου, η οποία θα λειτουργήσει με επικεφαλής Επίσκοπο μέχρι το 1837. Το 1841 σταματάει τη δράση της και καταργείται οριστικά. Το έτος 343 μ.Χ., σύμφωνα με εκκλησιαστικές  πηγές, ο επίσκοπος Σκύρου Ειρηναίος συμμετέχει στην τοπική περιφερειακή Σύνοδο των Επισκόπων της Σαρδικής.

Συνεπώς συμπεραίνουμε πως η Επισκοπή της Σκύρου λειτουργεί πολύ πριν το 343 μ.Χ. Ο πρώτος Ναός της Επισκοπής και η κατοικία του Επισκόπου ήταν μέσα στο κάστρο, στο σημείο που πέντε (5) αιώνες μετά οικοδομήθηκε ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που βλέπουμε σήμερα σε ερειπώδη κατάσταση.

Η ιστορική σημείωση της ύπαρξης της επισκοπής ήδη από το 4ου   αι. μ.Χ. δείχνει έναν αξιόλογο πληθυσμό στο νησί, προφανώς συγκεντρωμένο στη σημερινή Χώρα.

Επιπλέον, τα παλαιοχριστιανικά αρχαιολογικά ευρήματα της Χώρας συγκεντρώνονται κοντά και μέσα στο Κάστρο.  Είναι φανερό πως η ύπαρξη των εκκλησιών είναι μέσα στο αρχαίο πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο της ακρόπολης του Κάστρου.

Ο Ναός της Επισκοπής κατέχει ασφαλώς την πρώτη θέση ανάμεσα στα πολλά και αξιόλογα χριστιανικά μνημεία της Σκύρου. Είναι κτισμένος πάνω στο αρχαίο Κάστρο, κοντά στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου.

Οικοδομήθηκε  πάνω στα ερείπια του Ναού της Αθηνάς.

Ανάμεσα στους πέτρινους σωρούς του ερειπωμένου μνημείου βρίσκεται ένα αρχιτεκτονικό, μήκους 2,04 μ., που φέρει την ιδρυτική επιγραφή του ναού. Σύμφωνα με αυτό, η εκκλησία ιδρύθηκε την εποχή της βασιλείας του αυτοκράτορα Λέοντα και του γιου του Αλεξάνδρου, όταν αρχιεπίσκοπος Αθηνών ήταν ο Σάββας και Επίσκοπος Σκύρου ήταν ένας άλλος Σάββας:  «Έτους ϚΥΓ΄ ἐπὶ βασιλλεί (ας) Λέοντ (ος) κ (αὶ) Ἀλεξάν (δρου) ἐπὶ Σάβα μητροπο (λίτου) Ἀθηνῶ (ν) κ (αὶ) Σάβα ἐπ (ισ) κόπου τὸν ὦδε (6403 = 895)».

Η σημασία της είναι μεγάλη, γιατί είναι ένα από τα τέσσερα ασφαλώς χρονολογημένα μνημεία του 9^ου αι., που είναι γνωστά στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, που σώζεται μέχρι σήμερα, ιδρύθηκε  το έτος 895 μ.Χ.[1], επί βασιλείας του βυζαντινού αυτοκράτορα Λέοντος του Σοφού.

Υπήρξε έδρα του επισκόπου του νησιού από το 895 μ.Χ. μέχρι το 1837, έτος που πεθαίνει ο τελευταίος Επίσκοπος Σκύρου, Γρηγόριος.

Μετά το θάνατό του συστήνεται Επισκοπική Επιτροπή, η οποία θα λειτουργήσει μέχρι το 1841, έτος κατά το οποίο η Επισκοπική έδρα της Σκύρου καταργείται και συγχωνεύεται με αυτήν του Ευρίπου. Την ίδια χρονιά λίγους μήνες πριν την κατάργηση της έδρας, ο επισκοπικός ναός έχει πληγεί από σεισμό και καταστρέφεται.                                                                 

Όταν κατασκευάστηκε ο Ναός, το 895 μ.Χ., ο αρχικός αρχιτεκτονικός του τύπος είναι αυτός του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο[2], και μάλιστα στην αρχαϊκώτερη μορφή του, αντί δηλαδή για τέσσερις πεσσούς[3] ή κίονες που συνήθως στηρίζουν τον τρούλο σε αυτόν τον αρχιτεκτονικό τύπο, ο ναός φέρει τέσσερις τοιχοπεσσούς, που δίνουν την εντύπωση, σε ότι αφορά την κάτοψη του μνημείου, ότι πρόκειται για Ναό από αυτούς που ονομάζονται «μεταβατικοί».

---

[1] «Το έτος SΥΓ επί βασιλεί(ας) Λέον(ος) κ(αι) Αλεξάνδρου επί Σάβα Μιτροπο(λίτου) Αθηνώ(ν) κ(αι) Σάβα επ(ις)κόπου τ(ώ)ν ώδε». Ο Μητροπολίτης Αθηνών Σάββας Α΄ συνυπέγραψε το πρωτόκολλο της Συνόδου του 879 και πέθανε μάλλον το 913. Μέχρι το 900 η Αθήνα υπάγονταν στην Μητρόπολη της Κορίνθου. Η Σκύρος υπάγονταν στη Μητρόπολη Αθηνών μέχρι το 1837.

[2] Ο Βυζαντινός ρυθμός ή «εγγεγραμμένος σταυροειδής με τρούλο» είναι είδος αρχιτεκτονικής χριστιανικών ναών. Οι ναοί αυτού του ρυθμού κτίζονται σε σχήμα σταυρού με κλίτη και φέρουν έναν ή περισσότερους τρούλους..

[3] (αρχιτεκτονική) μια από τις τετράγωνες κολόνες που στηρίζουν έναν θόλο

(Από το βιβλίο του Γεωργίου Κρίκα

«Σκύρος: Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παράδοση και Λατρεία»)