Η παλαιότερη τοιχογραφία χρονολογείται τον 11ο-12ο αιώνα
Ο «μεταβατικός ναός»[1] της Επισκοπής της Σκύρου είναι ένα από τα ελάχιστα παραδείγματα στην Ελλάδα που χρονολογείται με ασφάλεια λόγω της επιγραφής, γεγονός που αυξάνει τη σημασία του[2].
Σε μεταγενέστερους χρόνους, πιθανότατα κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας-Ενετοκρατίας ο Ναός μετασκευάστηκε (Β’ φάση) και απέκτησε τη μορφή τρίκλιτης βασιλικής[3]. Ο τρούλος αντικαταστάθηκε από τρουλοκαμάρα. Διατήρησε τη μορφή αυτή μέχρι τη στιγμή που κατέρρευσε ο ναός από το σεισμό του 1841[4].
Μετά την καταστροφή του από το σεισμό η εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου, η Αγία Τράπεζα, η σωλέα[5], το Ευαγγέλιο και το θυμιατήρι μεταφέρθηκαν στο Ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου (Παναγία Μελικαρού). Στον Άγιο Ιωάννη στα Κοχύλια μεταφέρθηκαν ο θρόνος, το τέμπλο, ο πολυέλαιος και ο άμβωνας. Τα κτήματα και η περιουσία δημεύτηκαν από την Κυβέρνηση.
Ο Ναός τής Επισκοπής, όπως σώζεται σήμερα, δεν προκαλεί εντύπωση μεγαλοπρεπούς κτηρίου. Αυτό οφείλεται πρώτα στην ερείπωση από την πάροδο των χρόνων, αλλά και στην αρχική του κατασκευή. Ουδέποτε ήταν περίοπτη.
Πράγματι, οι τρεις πλευρές του Ναού, εκτός από την πρόσοψη, βρίσκονται κατά το μεγαλύτερο μέρος τους χαμηλότερα από την στάθμη του κεκλιμένου εδάφους. Η τοιχοποιία άλλωστε του μνημείου από πέτρες και τούβλα, δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον.
Ο κυρίως Ναός είναι περίπου τετράγωνος (μήκος 10,38 μ. και πλάτος 10,08 μ.), όχι απολύτως ορθογώνιος.
Το δάπεδό του παρουσιάζει μικρή κλίση. Η παλιά του στρώση από λευκά μάρμαρα[6] έχει εξαφανισθεί σχεδόν τελείως.
Μέσα στο Ναό υπήρχαν δύο ναύδρια[7]. Το πρώτο της Γεννήσεως του Χριστού και το δεύτερο της Θεοτόκου της Γοργοεπηκόου[8], που αποτελούσαν αντίστοιχα το διακονικό[9] και την πρόθεση[10] του Ιερού Βήματος.
Ιστορικά μαρτυρείται[11] ότι κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας ένας καθολικός επίσκοπος ήταν εγκατεστημένος στην εκκλησία και ότι ο ορθόδοξος επίσκοπος μετακόμισε στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη στα Κοχύλια[12].
Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι αν όντως ένας Λατίνος επίσκοπος είχε διοριστεί στο νησί, σίγουρα θα είχε εγκατασταθεί στην περιοχή του κάστρου και πιθανότατα στην επισκοπική εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου.
Στο Ναό διατηρούνται τοιχογραφίες διαφόρων περιόδων, από τις οποίες η παλαιότερη εντοπίζεται στην πρόθεση και μπορεί να χρονολογηθεί με ασφάλεια τον 11ο-12ο αιώνα. Διατηρούνται επίσης δείγματα του αρχικού διακόσμου του μνημείου.
Ο ζωγράφος της τοιχογραφίας είναι άγνωστος. Πάντως είναι ό ίδιος με αυτόν που ζωγράφισε την εικόνα του Χριστού της Παναγίας Κ’τσού.
Το 1960, εκτελέστηκαν έργα στερεώσεως και μερικής αποκαταστάσεως στην Επισκοπή. Αυτές είναι οι πρώτες εργασίες αποκατάστασης. Με τους σεισμούς του 1967[13], 1981[14] και του 2001[15] ο Επισκοπικός Ναός παθαίνει περαιτέρω ζημιές. Είναι γνωστό ότι η Σκύρος βρίσκεται σε μια σεισμική περιοχή με έντονη σεισμική δραστηριότητα[16].
[1] Σταυροειδείς ναοί μεταβατικού τύπου: Ο τύπος αυτός προήλθε από το συνδυασμό του τύπου του ελεύθερου σταυρού και της τρίκλιτης θολωτής βασιλικής..
[2] Χαράλαμπος Μπούρας. Δελτίο της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας 2 (1960-1961), Περίοδος Δ', σελ. 57-76 ΑΘΗΝΑ 1962.
[3] ο κυρίως ναός χωρίζεται σε τρία (3) μακρόστενα τμήματα, που ονομάζονται "κλίτη" (α, β, γ) με δύο σειρές από κίονες παράλληλες προς τους μακρούς τοίχους. Το μεσαίο (β) κλίτος είναι, συνήθως, πιο πλατύ. Η βασιλική αυτή ονομάζεται «τρίκλιτη βασιλική».
[4] Ο σεισμός έγινε στις 9 Απριλίου 1841
[5] Ο χώρος ανάμεσα στο εικονοστάσιο ενός ναού και του άμβωνα, που συνήθως χωρίζεται με κιγκλίδωμα. Στους βυζαντινούς χρόνους ήταν κάπως ψηλότερος από το δάπεδο του όλου ναού και αποτελούσε προέκταση του ιερού. ( https://greek_greek.en-academic.com)
[6] Μιχαήλ Κωνσταντινίδης 1901
[7] Βασίλειος Ατέσης 1961
[8] (θρησκεία) {λέγεται για την Παναγία) που ακούει κάποιον γρήγορα, που σπεύδει στην έκκληση κάποιου
[9] διακονικόν: Βοηθητικό δωμάτιο του ναού, ενίοτε αναφέρεται και ως σκευοφυλάκιο, ιδίως σε πρωιμότερες περιόδους, κατά τις οποίες μπορούσε να είναι και ξεχωριστό κτήριο. Χρησιμοποιείται για τη φύλαξη των ιερών σκευών, των προσφορών των πιστών, αλλά και ως αρχείο, βεστιάριο ή βιβλιοθήκη. Στη βυζαντινή ναοδομία καταλαμβάνει τη θέση συμμετρικά της πρόθεσης, στα νότια του βήματος του ναού, σχηματίζοντας το τριμερές ιερό. Συνήθως έχει αψίδα που προβάλλει στα ανατολικά.
[10] Πρόθεσις: Στα πλαϊνά του Ιερού Βήματος δημιουργούνται δύο διαμερίσματα, τα Παστοφόρια Στο βόρειο Παστοφόριο τοποθετούνταν σέ μαρμάρινα συνήθως τραπέζια οι προσφορές των πιστών, άρτος και οίνος για την Θεία Ευχαριστία, για να μεταφερθούν αργότερα στην Αγία Τράπεζα. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, ὁ χώρος ονομάσθηκε Πρόθεσις
[11] Αυτή η παράδοση βασίζεται σε ιστορικές πηγές: μια επιστολή του Πάπα Ιννοκέντιου Γ΄ προς τον νέο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Μπέραρντ με ημερομηνία 13 Φεβρουαρίου 1209, δείχνει ότι η Σκύρος παρέμεινε επισκοπή υπό τη δικαιοδοσία του Λατίνου Αρχιεπισκόπου Αθηνών. Στις πηγές σώζεται επίσης το όνομα του καθολικού επισκόπου Σκύρου, Ugolinus de Auximo episc. Yscyrensis (1315-1320).
[12] Αντωνιάδης 1995
[13] 4 Μαρτίου 1967 στη Λεκάνη της Σκύρου εκδηλώθηκε σεισμός 6,2 βαθμών Ρίχτερ
[14] 19 Δεκεμβρίου 1981 στην ανατολική περιοχή της ίδιας λεκάνης (6,8 βαθμοί), ο οποίος προκάλεσε περισσότερες ζημιές στη Λέσβο από ό,τι στη Σκύρο, ενώ είχαν ακολουθήσει ισχυροί μετασεισμοί, με τον μεγαλύτερο 6,3 βαθμούς στις 27/12/1981.
[15] Ο ισχυρός σεισμός
μεγέθους 6.5 Ρίχτερ συνέβη στις 26 Ιουλίου 2001 ΒΔ από τη νήσο Σκύρο
στη θάλασσα του Β. Αιγαίου. Σημαντικές ζημιές σε σπίτια, καταστήματα, ιστορικά
μνημεία και στην υποδομή του νησιού.
[16] Ο βυθός της Λεκάνης της Σκύρου είχε μελετηθεί με το ωκεανογραφικό πλοίο «Αιγαίο» το 2002, το 2003 και το 2013. Στη νέα μελέτη παρουσιάζονται επεξεργασμένα νέα ψηφιακά στοιχεία, που αποκτήθηκαν από τις ωκεανογραφικές έρευνες.. Μεταξύ άλλων ευρημάτων διαπιστώθηκε ότι οι συνολικές μετατοπίσεις στα ρήγματα είναι της τάξεως του 1-1,5 χλμ., με αποτέλεσμα τη δημιουργία υποθαλάσσιων γκρεμών ύψους πολλών εκατοντάδων μέτρων. Τα ρήγματα έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν ισχυρούς σεισμούς που μπορούν να προκαλέσουν καταστροφές στα γύρω νησιά»
(Από το βιβλίο του Γεωργίου Κρίκα
«Σκύρος: Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παράδοση και Λατρεία»)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου