Οι παραδόσεις σε αντίθεση με τα ιστορικά γεγονότα
Σήμερα στη Σκύρο υπάρχει η προφορική παράδοση αλλά και αυτή που αναφέρεται σε μια σειρά γραπτών κειμένων που αναφέρουν, ότι η Ιερά Μονή του Αγίου Γεωργίου ιδρύθηκε από τον ίδιο τον αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά και τον Άγιο Αθανάσιο, όταν ταξίδευαν μαζί για την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Άραβες (Σαρακηνούς ή Αγαρηνούς)[1].
Ο Νικηφόρος Φωκάς επιθυμώντας να αναπτερώσει το ηθικό των στρατιωτών, υπενθύμιζε ότι σκοπός της εκστρατείας ήταν η απελευθέρωση εδαφών και του χριστιανικού πληθυσμού. Άλλωστε, οι Άραβες ή Σαρακηνοί, έχοντες ως ορμητήριο την Κρήτη, έκαναν επιδρομές σε όλο το Αιγαίο, ακόμα και το Άγιο Όρος, από το οποίο, πέραν των λαφύρων, είχαν αιχμαλωτίσει και μοναχούς.
Όταν ο στόλος περνούσε κοντά στη Σκύρο, σύμφωνα με την παράδοση, ο Όσιος Αθανάσιος αρρώστησε. Αυτό ανάγκασε τον αυτοκράτορα Ν. Φωκά ν’ αποβιβάσει το φίλο του στη Σκύρο.
Εκεί, ο Όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης έμεινε ένα χρόνο, κατά τη διάρκεια του οποίου προσευχόταν μέσα σε μια σπηλιά κοντά στο Κάστρο, όπου σήμερα βρίσκεται ο ομώνυμος Ναός.
Κατ’ άλλη εκδοχή μετά από μια φοβερή τρικυμία ανοιχτά της Σκύρου ο Βυζαντινός στόλος αγκυροβόλησε στη Σκύρο. Αυτά που αναφέρονται στις παραδόσεις έρχονται σε αντίθεση με τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα αυτής της περιόδου.
Πρώτα-πρώτα το εκστρατευτικό σώμα, με επικεφαλής τον Νικηφόρο Φωκά, αναχώρησε από την Κωνσταντινούπολη στις 5 Ιουλίου 960 μ.Χ.. Αποτελείτο από 2000 «πυρφόρα»[2], 16 χελάνδια[3], 1000 δρόμωνες[4], 307 «καματηρά»[5]. Ένα τόσο μεγάλο εκστρατευτικό σώμα ήταν αδύνατο να πλευρίσει και να δέσει σε λιμάνια της Σκύρου. Δεύτερον οι σταθμοί και η διαδρομή που ακολούθησε ο Νικηφόρος Φωκάς ήταν η Ηράκλεια, η Προκόννησος, η Άβυδος, τα Πεύκια, η Τένεδος, η Μυτιλήνη, η Χίος, η Σάμος, οι Φούρνοι, η Νάξος, η Ίος, η Αγία Ειρήνη (Σαντορίνη) και τέλος η νησίδα Δία, κοντά στις ακτές της Κρήτης[6]. Τρίτο στοιχείο αποτελούν οι μαρτυρίες των δύο Βίων του Αγίου Αθανασίου, πού κρίνονται ως ακριβείς και έγκυροι.
Σύμφωνα με αυτές, ο Νικηφόρος, αφού νίκησε τους Αγαρηνούς στην Κρήτη, είχε σαν δεύτερο στόχο τις διαδικασίες ανασυγκρότησης της Κρήτης. Αποκατέστησε τη Ρωμαίικη διοίκηση, πολιτική και εκκλησιαστική. Για την πραγμάτωση του δεύτερου στόχου κατέβαλε ιδιαίτερες προσπάθειες. Για το σκοπό αυτό κάλεσε από το Άγιο Όρος τον πνευματικό του πατέρα Αγ. Αθανάσιο τον Αθωνίτη (πού τότε ασκήτευε στην περιοχή των Μελανών, εκεί όπου αργότερα κτίστηκε ή Λαύρα). Επίσης χρειαζόταν τον Αγ. Αθανάσιο να αναλάβει τη στήριξη του στρατεύματος και την επιστροφή των αιχμαλώτων Αγιορειτών μοναχών, πίσω στο Άγιο Όρος. Στην Κρήτη κατέφθασε και ο Αγ. Νίκων, ο Μετανοείτε, σε μια προσπάθεια ανάτασης του χριστιανικού στοιχείου. Εκεί καταστρώθηκε η ιδέα της ιδρύσεως ενός μοναστηριού στον Άθω, υπό την ηγουμενία του Αθανασίου, στο οποίο θα μόναζε και ο Φωκάς. Για τον σκοπό αυτό ο Νικηφόρος Φωκάς πρότεινε στον Αθανάσιο να του διαθέσει τα χρήματα που θα απαιτούνταν για την ανέγερση της μονής.
Επομένως, σύμφωνα με αυτή την ιστορική πηγή, ό Άγιος Αθανάσιος ταξίδεψε μόνος του από το Άγιον Όρος προς την Κρήτη στις αρχές (ίσως τον Φεβρουάριο) του 961, ενώ ό Νικηφόρος είχε καταπλεύσει από την προηγούμενη χρονιά (Ιούλιο του 960). Σε αυτή την περίπτωση ο μύθος στη Σκύρο αναφέρει ότι ο Άγιος Αθανάσιος, λόγω θαλασσοταραχής στη θαλάσσια περιοχή κοντά στη Σκύρο, αγκυροβόλησε σε λιμάνι του Νησιού.
Άλλη διασκευή του Μύθου λέει πως ο Άγιος Αθανάσιος ναυάγησε στη Σκύρο, όπου έχτισε το εκκλησάκι σε σπηλιά του κάστρου όπου και μόνασε. Ο Όσιος έμεινε στην Σκύρο, σε σπηλιά, Β.Α. του κάστρου, που σήμερα είναι κτισμένο εκκλησάκι στο όνομά του.
Η περίπτωση να αγκυροβόλησε λόγω θαλασσοταραχής στη Σκύρο δεν είναι απίθανο σενάριο, που όμως δεν επιβεβαιώνεται από καμία ιστορική πηγή ούτε από τις βιογραφίες του Αγίου.
Άλλη πάλι πηγή αναφέρει ότι ο Αθανάσιος συνόδευσε τον Νικηφόρο Φωκά στη νικηφόρα εκστρατεία εναντίον των Σαρακηνών της Κρήτης (961), που επανάφερε την Κρήτη στους κόλπους της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Τότε ο Νικηφόρος Φωκάς συμφώνησε με τον Άγιο Αθανάσιο για την ανέγερση κοινοβιακής μονής στον Άθω, όπου θα ασκήτευε και ο ίδιος, αλλά και ο Νικηφόρος[7]. Αξιοσημείωτη είναι η κίνησή του μετά την κατάληψη της Κρήτης.
Μέρος από τα λάφυρα παραχώρησε στο φίλο του Αθανάσιο Αθωνίτη, για να ιδρύσει τη Μονή Μεγίστης Λαύρας στο Άγιο Όρος. Για το έργο αυτό ωστόσο, συνάντησε τις αντιδράσεις αθωνιτών ασκητών, οι οποίοι θεωρούσαν ότι ο Αθανάσιος με το μεγαλοπρεπές αυτό έργο εισήγαγε καινοτομίες.
Δε φαίνεται λογική η σύνθεση του παραδοσιακού υλικού που θεωρεί ότι η Μονή ιδρύθηκε μεν από τον Άγιο Αθανάσιο, αλλά ούτε να αποτελεί μετόχι της Λαύρας.
Αυτό επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι ο Νικηφόρος με Νεαρά[8] του (964) απαγόρευσε την ίδρυση νέων μονών. Καμία αναφορά δε γίνεται στη Σκύρο, ούτε στο ιδρυτικό χρυσόβουλο της Λαύρας, που υπογράφεται από τον Νικηφόρο, ούτε στους Βίους του Αγίου Αθανασίου, ούτε στο ιδιόγραφο Τυπικό[9] του, παρά τις αναφορές σε άλλα μετόχια (π.χ. για τη νήσο των Νέων), πράγμα πού φανερώνει ότι όσο ζούσε ό Άγιος Αθανάσιος δεν υπήρχε μετόχι της Λαύρας στη Σκύρο.
Η παράδοση για διέλευση από το νησί του Νικηφόρου και του Αγίου Αθανασίου εξυπηρετεί θαυμάσια τη σκοπιμότητα συσχετισμού της Μονής με τη Λαύρα και τον Άγιο ιδρυτή της. Θέλει τη Μονή να ιδρύεται από τον Νικηφόρο και τον Άγιο Αθανάσιο.
Αυτό δεν εκφράζει μόνο τον απόλυτο σεβασμό των κατοίκων στον πολιούχο τους, αλλά επιπλέον φανερώνει την ουσιαστική ευγνωμοσύνη τους προς τους δύο άνδρες για την απελευθέρωση του Αιγαίου από τη μάστιγα των Σαρακηνών, που είχαν προκαλέσει αλλεπάλληλες πειρατικές επιθέσεις και λεηλασίες.
(Από το βιβλίο του Γεωργίου Κρίκα
«Σκύρος: Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παράδοση και Λατρεία»)
[1] Αγαρηνοί αποκαλούνταν ιδίως από τον 10ο αιώνα οι Άραβες από τους Βυζαντινούς. Το όνομα προέρχεται από την βιβλική Άγαρ με την οποία ο Αβραάμ γέννησε τον Ισμαήλ. Ο τελευταίος θεωρείται ο γενάρχης των Αράβων, γι’ αυτό αποκαλούνται και Ισμαηλίτες. Το όνομα «Αγαρηνοί» χρησιμοποιείτο από τους Βυζαντινούς με την έννοια του «μουσουλμάνου», ανεξαρτήτως του έθνους στο οποίο ανήκαν. Η ονομασία Αγαρηνοί απέκτησε αρνητική σημασία λόγω των μεγάλων καταστροφών και αγριοτήτων που διέπραξαν οι Άραβες όταν κατείχαν την Κρήτη, μετά το 823.
[2] κατά τον 7ο-8ο αιώνα μ.Χ., οι βυζαντινοί επιστήμονες επινοούν το «υγρόν πυρ» και οι βυζαντινοί ναυπηγοί το τοποθετούν ως κύριο όπλο στους δρόμωνες δημιουργώντας έτσι την πασίγνωστη και ιδιαίτερα τρομακτική για τους αντιπάλους κατηγορία των «πυρφόρων δρόμονων»
[3] το Χελάνδιον ήταν συνδυασμός βυζαντινού πολεμικού πλοίου με μεταφορικό. Δημιουργήθηκε από την ανάγκη να υπάρχει ένα πλοίο που να μπορεί να μάχεται αλλά και να μεταφέρει φορτία. Το χελάνδιον αποτελούσε τον βασικό τύπο πολεμικού πλοίου του Βυζαντίου, κατά τους 9ο-11ο αιώνες. Υπήρχαν δύο βασικές παραλλαγές: το «ουσιακόν χελάνδιον» με πλήρωμα περίπου 110 ατόμων (δηλαδή μία «ουσία»), και το μεγαλύτερο «πάμφυλον χελάνδιον» με πλήρωμα 120 έως 160 ατόμων.
[4] Ο Δρόμων ή Δρόμωνας υπήρξε τύπος πλοίου του Βυζαντινού πολεμικού ναυτικού. Η διήρης και η τριήρης θεωρούνται πρόγονοί του. Υπήρξε για την εποχή του ο επικρατέστερος τύπος, ήταν δε πολύ γρήγορο και ευκίνητο πλοίο, τόσο για επιθετικές όσο και αμυντικές επιχειρήσεις..
[5] (πλοία εφοδιοπομπής, που μετέφεραν πολιορκητικές μηχανές).
[6] Έκθεση της Βασιλείου Τάξεως του Κωνσταντίνου Ζ'
[7] Ο Νικηφόρος Φωκάς απέκτησε ένα γιο, τον Βάρδα. Αυτός παίζοντας με τον εξάδελφό του Πλεύση, τραυματίστηκε στο μάτι από ακόντιο και πέθανε σε νεαρή ηλικία. Φαίνεται, ότι σύντομα τον ακολούθησε και η μητέρα του.
Ο Νικηφόρος έχοντας έντονα θρησκευτική φύση επηρεάστηκε βαθύτατα από τον θάνατο των προσφιλών του προσώπων κι εκδήλωσε επιθυμία να μονάσει.
[8] Με τον όρο Νεαραί ή νέοι νόμοι εννοείται το τέταρτο και τελευταίο τμήμα του νομοθετικού έργου του Ιουστινιανού, το οποίο προανήγγειλε ο αυτοκράτορας στην εισαγωγική του διάταξη (el.wikipedia)
[9] ο εσωτερικός κανονισμός που ισχύει στα μοναστήρια (το αγιορείτικο τυπικό), διατυπώνονται οι επιθυμίες του κτήτορα αναφορικά με τη λειτουργία τους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου