Οι αρχοντικές οικογένειες της Σκύρου ελέγχουν το σύνολο των περιουσιών των «αδελφάτων»

Μαρμάρινη στήλη στην είσοδο του Ναού της Κυρά- Παναγιάς στον όρμο της Καλογριάς

Μέχρι τα μέσα του 19^ου αι. πολλά ήταν τα «αδελφάτα», με πολλούς (αδελφούς) επιτρόπους με σημαντικές περιουσίες.

Ιδιαίτερο παράδειγμα αποτελεί το αδελφάτο του ναού των Ταξιαρχών Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ στην πλατεία Σαρούς.

Το αδελφάτο αυτό είχε στην ιδιοκτησία του, πέραν των άλλων, ολόκληρο το νησί Σκυροπούλα με την Ιερά Μονή της Παναγίας. Επίσης κατείχε το μισό νησί Ρηνιά (Ρήνεια)[1]. Άλλες εκκλησίες, όπως ο Άγιος Μηνάς στο Χωριό και ο Χριστός τ’ Αμπάση έχουν χάσει τις περιουσίες τους, γιατί οι «αδελφοί» πούλησαν τα χωράφια τους.

Η μεταβίβαση του συντροφιλικιού, δηλαδή του δικαιώματος του αδελφού, ακολουθεί το γενικότερο κανόνα της μεταβίβασης περιουσιακών στοιχείων στη Σκύρο.

Τα χρόνια της Τουρκοκρατίας υπήρξαν πολλά «αδελφάτα», κύρια λόγω της υποδούλωσης, αλλά και της απομόνωσης της οικονομικής δραστηριότητας του Νησιού. Από τις εβδομήντα πέντε (75) εκκλησίες και παρεκκλήσια του οικιστικού ιστού (η Χώρα) οι είκοσι (20) υπήρξαν αδελφάτα.

Από τις υπόλοιπες εκατό πενήντα (150) τα αδελφάτα ήταν τριάντα τρία (33). Στην πορεία των χρόνων μέχρι σήμερα, από την απελευθέρωση από τους Τούρκους, υπάρχει μια διαρκής φθίνουσα πορεία.

Σήμερα υπάρχουν μόνο τρία (3) εν ενεργεία «αδελφάτα», του Αγίου Αντωνίου στον Παλιοσλήνα, του Αρτεμίου στο Βουνό και του Αγίου Μάμα στην Καλαμίτσα. Διατηρούν τη μορφή της οργάνωσης, αλλά οι περιουσίες τους είναι μικρές.

Με την οργάνωσή τους και το ρόλο, που έπαιξαν στους αιώνες, τα «αδελφάτα» έφτασαν πολλές χρήσιμες πληροφορίες, μέσα από τους «Κώδικες» ή «Θέσεις» των εκκλησιών.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας η ισχύς των «αδελφάτων» ήταν μεγάλη. Πολλοί ενοριακοί ναοί ανήκαν σε «αδελφάτα». Οι περιουσίες τους ήταν μεγάλες.

Μετά την απελευθέρωση από τους Οθωμανούς τα μεγάλα «αδελφάτα» διαλύθηκαν. Αφορμή αποτέλεσε η τότε απόφαση, για τη διάλυση των Μοναστηριών και την παράδοση των περιουσιών τους στο Δήμο.

Οι περιουσίες των «αδελφάτων» των εκκλησιών μοιράστηκαν μεταξύ των «αδελφών». Κάποιοι βρέθηκαν να κατέχουν μεγάλες εκτάσεις χωραφιών και χορτονομών.

Τι έγινε όμως στην πραγματικότητα; Στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας, οι γνωστές αρχοντικές οικογένειες της Σκύρου (της Μεγάλης Στράτας) και δημογέροντες κατάφεραν με διάφορες μεθόδους να έχουν ελέγξει το σύνολο των περιουσιών των «αδελφάτων».

Βρήκαν την ευκαιρία και αύξησαν την κοινωνική και οικονομική τους δύναμη. Ήταν άλλωστε στο κέντρο λήψης αποφάσεων και είχαν την ικανότητα και τη δύναμη να επηρεάζουν τις αποφάσεις.

Πώς τα κατάφεραν; Επειδή είχαν διαισθανθεί το μεγάλο οικονομικό ενδιαφέρον, που υπήρχε στη διαχείριση των «αδελφάτων» κατάφεραν να τα ελέγξουν, είτε σαν «ισόβιοι θεοσεβούμενοι» επίτροποι, είτε εξαγοράζοντας τα μερίδια των υπολοίπων, είτε απομακρύνοντας σταδιακά πολλούς «αδελφούς».

Τα γεγονότα εκείνης της περιόδου δημιούργησαν φόβο μεταξύ των «αδελφών» κύρια των ενοριακών Ναών, σχετικά με το μέλλον των εδαφών και των περιουσιών των αδελφοτήτων.

Έτσι, τα «αδέλφια» μοιράστηκαν (ανεπίσημα) τα εδάφη, που κατείχε η αδελφότητα, μεταξύ τους. Οι άρχοντες της Μεγάλης Στράτας είχαν προνοήσει και φροντίσει νωρίτερα. Πολλά από τα αδέλφια είχαν πεθάνει, χωρίς να αφήσουν κληρονόμους. Άλλοι πούλησαν το μερίδιό τους. Με αυτόν τον τρόπο, ο αριθμός τους μειώθηκε, με αποτέλεσμα, με την πάροδο του χρόνου, η πρώην εκκλησιαστική γη να μεταβιβαστεί σε μία μόνο οικογένεια.

Οι μόνες αποδείξεις (Κώδικες, συμφωνητικά, δωρεές κτλ.) της προηγούμενης κατάστασης, όσον αφορά την ιδιοκτησία γης, βρίσκονται σε αυτές τις εκκλησίες, οι οποίες για το λόγο αυτό, ήταν προσεκτικά κρυμμένες ή καταστράφηκαν.