ΝΗΣΟΣ ΣΚΥΡΟΣ: Μονή της Γεννήσεως του Χριστού στο Μαυρουνά

 Μονή της Γεννήσεως του Χριστού στο Μαυρουνά

 Θέση: Μαυρουνάς[1]

Χρονολογία: πριν το 1580. 

Ιστορικά υπάρχει από τις αρχές του 10^ου αι.[1] Βρίσκεται περίπου 2 χλμ. δυτικά της Χώρας, στο βουνό Μαυρουνάς. Είναι ένα μικρό μονόχωρο καμαροσκεπές εκκλησάκι, με μεταγενέστερο, χαμηλότερο επίπεδο στεγασμένο νάρθηκα στη δυτική πλευρά. Η στέγη καλύπτεται με τσιμέντο. Η είσοδος στην εκκλησία βρίσκεται στη δυτική πλευρά. Εσωτερικά, στον ανατολικό τοίχο του Ιερού Βήματος είναι τοποθετημένες τρεις ημικυκλικές κόγχες. Η μεσαία, η μεγαλύτερη, αντικαθιστά την Αγία Τράπεζα και οι δύο άλλες την πρόθεση και το διακονικό. Ο ανατολικός τοίχος του Ιερού Βήματος  φέρει ίχνη αγίων  και η κόγχη  του διακονικού[2] ενός Αρχαγγέλου. Ένα ορθογώνιο παράθυρο είναι τοποθετημένο στο νότιο τοίχο του κυρίως Ναού και ένα δεύτερο ορθογώνιο μεγαλύτερο παράθυρο στον αντίστοιχο τοίχο του νάρθηκα. 

Ζωγραφική επιγραφή νότια της εισόδου του κυρίως Ναού,

που μας δίνει την ημερομηνία του κτιρίου και του πίνακα

Ο νάρθηκας διατηρεί εσωτερικά την αρχική του κατασκευή, αποτελούμενος από ξύλινους ορθοστάτες και καλάμια. Πιθανά πρόκειται για μεταγενέστερη κατασκευή. Το δάπεδο,  τόσο της κύριας εκκλησίας όσο και του νάρθηκα, είναι στρωμένο με κεραμικά πλακάκια,  που χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1950. 

                           Το μεγαλύτερο μέρος των εσωτερικών τοίχων είναι ασβεστωμένο.

Είναι αυτή η ευλαβική μανία των Σκυριανών για την καθαριότητα, που έχει καταστρέψει με τ’ απανωτά ασβεστώματα σχεδόν όλα τα παλαιά μνημεία του Νησιού. Μάρμαρα με επιγραφές και ανάγλυφα, αρχαία Ελληνικά, Βυζαντινά ή Μεταβυζαντινά κιονόκρανα και κολώνες μαρμάρινες, εκκλησίες και εξωκλήσια, ζωγραφισμένα ή όχι είναι σκεπασμένα κάτω από ένα παχύ στρώμα ασβέστη, που κάθε Σκυριανή το ασβεστώνει μια και δύο φορές το χρόνο

Στην αυλή βρίσκονται αρχαία και πρωτοχριστιανικά θραύσματα κιόνων. Το θλιβερό είναι ότι οι επισκέπτες χριστιανοί, προκειμένου να αφήσουν το δικό τους αποτύπωμα, χάραξαν στο νότιο τοίχο του κυρίως Ναού μια μεγάλη τοιχογραφία με πάρα πολλά αρχικά γράμματα των ονομάτων τους. Πιθανά νόμιζαν πως αυτό είναι κάποιο αφιέρωμα στο Χριστό.

Στο Ναό διατηρούνται μόνο κάποια σπαράγματα τοιχογραφιών. Διακρίνονται ίχνη ζωγραφικής στο Ιερό Βήμα και στην κεντρική εκκλησία , τα οποία μαρτυρούν ότι κάποτε η εκκλησία ήταν πλήρως διακοσμημένη.

Στο βόρειο και νότιο τοίχο του κυρίως ναού είναι ολόσωμοι Άγιοι και  στον δυτικό τοίχο, πάνω από την είσοδο, η Κοίμηση της Θεοτόκου.

Χαμηλότερα η είσοδος πλαισιώνεται από τον Αρχάγγελο Μιχαήλ και την Ανάσταση. Στην αψίδα της εισόδου το Ιερό Μαντήλι[3]. (Εικόνα σελ. 244)

 

Το τέμπλο του Ναού του Χριστού Μαυρουνά. Είναι διακριτά τα τρία κομμάτια κατασκευής. Το κάτω το νεότερο, οι 12 Απόστολοι και ο σταυρός.

Σύμφωνα με την επιγραφή, οι τοιχογραφίες που υπάρχουν σήμερα ζωγραφίστηκαν το 1586.

Το τέμπλο είναι ξύλινο. Το μεγαλύτερο κάτω μέρος του είναι ένα Σκυριανής κατασκευής ξυλόγλυπτο. Δεξιά και αριστερά της Ωραίας Πύλης υπάρχουν οι εικόνες της Γέννησης του Χριστού και του Χριστού ως Αρχιερέα. Στο πάνω μέρος του τέμπλου η ξύλινη οριζόντια κατασκευή, που φέρει τις ζωγραφιές των Δώδεκα Αποστόλων, είναι παλαιότερη του τέμπλου.

Ο σταυρός, ο οποίος είναι δυσανάλογα μεγάλος, σε σύγκριση με το τέμπλο και τις διαστάσεις του Ναού, προφανώς τοποθετήθηκε αργότερα  και δεν πήρε υπ’ όψη τις διαστάσεις του τέμπλου. Στα νότια της εισόδου του κυρίως ναού υπάρχει μια ζωγραφική επιγραφή που μας δίνει την ημερομηνία του κτιρίου και του πίνακα, 1580 και 1593 αντίστοιχα: (φωτογραφία κάτω)

« [οἰκοδομήθ] η ὁ θεῖος [τ] ε κ (αὶ) πάνσεπτος ναὸς […] ς τοῦ Κ (υρί) ου κ (αὶ) Θ (ε) οῦ κ (αὶ) Σ (ωτῆ) ρ (ος) ἡμῶν Ἰ (ησ) οῦ Χ (ριστ) οῦ ἐκ βάθρων διὰ συνδρομῆς κ (αὶ) ἐξόδοις κόπου τε κ (αὶ) μόχθου […] ἐπὶ ἔτους τῷ ̗ζπη(7088 = 1580).

Ἡστορίθη δὲ κ (αὶ) ἐν ἑτέροις κόπ (ο) ις τε καὶ διά χειρὸς ἐμοῦ Δανιὴλ μοναχοῦ τω  ̗ζρα (7101 = 1593) μηνὶ μαΐῳ».

(Από το βιβλίο του Γεωργίου Κρίκα

«Σκύρος: Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παράδοση και Λατρεία»)

---

[1] Δωρητήρια των μοναχών συζύγων Ιωάννου και Γλυκερίας προς τον μοναχό Ευστράτιο , που συντάχθηκαν στα 979-991

[2] (αρχιτεκτονική, θρησκεία) (στους βυζαντινούς ναούς) χώρος δεξιά (νότια) του ιερού, που συχνά καταλήγει σε μικρότερη αψίδα, όπως και η πρόθεση στην άλλη πλευρά.

[3] Το Άγιο Μανδήλιο είναι ένα από τα απολεσθέντα κειμήλια της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Πρόκειται για ένα κομμάτι ύφασμα επάνω στο οποίο έχει αποτυπωθεί με θαυματουργό τρόπο (Αχειροποίητος Εικόνα) η εικόνα του προσώπου του Ιησού Χριστού. Σύμφωνα με την παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας, με αυτό θεραπεύτηκε ο βασιλιάς της Έδεσσας Άβγαρος Ε΄.[1] Η εικόνα είναι γνωστή και ως Εικόνα της Έδεσσας.

---

[1] Κωστής Κωνσταντινίδης, «Η Μονή Μαυρουνά της Σκύρου εξ εγγράφων του Αρχείου της Μονής Μεγίστης Λαύρας», «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ» Φιλολογικό Περιοδικό, Τόμος ΛΖ’, σελ.159-179, Αθήναι 1995