Ο μύθος των 365 εκκλησιών της Σκύρου

 Ο αριθμός «365» είναι περισσότερο συμβολικός και αγγίζει το «μύθο»

 Η πραγματικότητα του συνόλου των εκκλησιών (κτήρια), έρχεται σε σύγκρουση με την εκτίμηση ότι στη Σκύρο υπάρχουν τριακόσιες εξήντα πέντε (365) εκκλησίες.

Ο Choiseul-Gouffier  (Σουαζέλ Γκουφιέ) περιηγήθηκε στην Ελλάδα για ένα χρόνο.

Το υλικό που συγκέντρωσε κατά την διάρκεια της δωδεκάμηνης περιήγησής του δημοσιεύει το 1782 στον πρώτο τόμο του χρονικού του, που ο ίδιος ονομάζει «Voyage pittoresque de la Grece», την πληροφορία ότι οι εκκλησίες και τα εξωκλήσια στη Σκύρο ήταν 365.

Ο Choiseul-Gouffier επισκέφθηκε και τη Σκύρο, αφού αναφέρεται στις εκκλησίες της. Βασιζόμενοι στην βιογραφία του (εκτενής παραπομπή αρ. 249 για να γνωρίσουμε τον ρόλο των διαφόρων «περιηγητών» στην Ελλάδα) είμαστε επιφυλακτικοί για τη δραστηριότητά του στο Νησί. 

Πολύ αργότερα ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδας Χρυσόστομος A. Παπαδόπουλος στο βιβλίο του «Η εκκλησία της Ελλάδος επί τη 1900η    επετείω της ιδρύσεως αυτής υπό του Αποστόλου Παύλου» Αθήναι 1951 αναφέρει ότι στη Σκύρο επί τουρκοκρατίας υπήρχαν 365 εκκλησίες. Ο Ατέσης θεωρεί αληθή την άποψη του Αρχιεπισκόπου, αλλά θεωρεί ότι υπήρξε δραματική μείωση αυτών, γιατί καταστράφηκαν. Ο ίδιος στην καταγραφή του, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ανεβάζει τον αριθμό των εκκλησιών στις εκατό ενενήντα πέντε (195). Επομένως, αν αποδεχτούμε ότι επί Τουρκοκρατίας υπήρξαν  τριακόσιες εξήντα πέντε (365) εκκλησίες και δεχτούμε ότι υπήρξε δραματική μείωση αυτών, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι σήμερα δεν υπάρχει ο αριθμός αυτός.

Όσοι ισχυρίζονται ότι πράγματι υπήρξαν 365 εκκλησίες προβάλλουν σαν επιχείρημα την ύπαρξη τοποθεσιών «Ασκηταριό», «Μονή», «Παλιοκκλησιά», «Ξέρα του Αη-Δημήτρη, που δείχνουν, ότι υπήρχαν στις τοποθεσίες αυτές κάποιοι Ναοί, αλλά σήμερα δεν υπάρχουν. Επισημαίνεται ότι από το 1945, που έγινε η πρώτη καταγραφή, μέχρι τώρα, ο αριθμός των εκκλησιών δεν προσέγγισε τον αριθμό των 365. 

 

Αν θεωρήσουμε βάσιμο αυτό τον ισχυρισμό της ύπαρξης 365 εκκλησιών,  προσθέτοντας στις υπάρχουσες σήμερα 225 εκκλησίες τα σαράντα δύο (42) ερείπια εκκλησιών (Πίνακας 6 σελ.177) αγγίζουμε τον αριθμό 267. 

Στον αριθμό των ερειπίων γίνεται προσπάθεια να συμπεριληφθούν Ναοί, που αναφέρουν προηγούμενοι ερευνητές, ο Κωνσταντίνος Φαλτάιτς (σελ. 149), η Νίκη Πέρδικα ή αναφέρονται σε Κώδικες και στα Αρχεία Εγγράφων Σκύρου

Δύσκολα προσεγγίζεται ο αριθμός 365. Επίσης, υπάρχουν δεκάδες εκκλησίες που χτίστηκαν στα θεμέλια αρχαίων ή παλαιοχριστιανικών Ναών οι οποίοι γκρεμίστηκαν ή κατέρρευσαν από διάφορες αιτίες.

Με αυτό τον τρόπο αρκετές παλιές εκκλησίες αντικαταστάθηκαν από τις νέες. Τέτοιες περιπτώσεις έχουμε από προσωπικές μαρτυρίες, αλλά και από φωτογραφίες που παρουσιάζονται στο βιβλίο.

Τουλάχιστον εξήντα (60) εκκλησίες, που παρουσιάζονται στο βιβλίο, χτίστηκαν πάνω σε ερείπια παλαιοτέρων τόπων λατρείας.

Από τα τέλη του 19ου αι. και στη διάρκεια του 20ο αι., χτίστηκαν αρκετές εκκλησίες, πολλές στα ερείπια άλλων, οι οποίες αναπλήρωσαν το κενό των κατεστραμμένων εκκλησιών.

Πολλοί Σκυριανοί, ακόμα και σήμερα, μιλούν για 365 εκκλησίες.

Θεωρούμε ότι ο αριθμός αυτός (365) είναι περισσότερο συμβολικός και αγγίζει το «μύθο», αφού ταυτίζεται με τις 365 μέρες του χρόνου. Λέγεται ότι υπάρχουν τόσες εκκλησίες όσες και οι μέρες του χρόνου, έτσι ώστε κάθε ημέρα του έτους θα εορτάζεται και ένας Άγιος ή Άγια.

Ο μύθος φυσικά είναι κάτι το φανταστικό, κάτι που δε μπορεί να θεωρείται αληθινό.

Στην περίπτωσή μας ο μύθος δεν είναι μόνο Σκυριανός. Είναι γνωστό ότι σε πολλά νησιά του Αιγαίου υπάρχουν πολυάριθμες εκκλησίες και εξωκλήσια.

 

Στην Ίο η παράδοση θέλει να έχει 365 εκκλησίες – ίσως και περισσότερες – ξεχωρίζοντας από τα άλλα νησιά των Κυκλάδων, δηλαδή μία για κάθε ημέρα του έτους.

Στη Σίφνο συναντάμε το ίδιο σκηνικό. Κι’ εδώ υπάρχουν 365 εκκλησίες και μοναστήρια μια εκκλησία για κάθε ημέρα του χρόνου. Έτσι λέει η παράδοση του Νησιού. Η πραγματικότητα διαψεύδει τους μύθους.

Ακόμα και στην Αμμόχωστο της Κύπρου ένας παλιός μύθος αναφέρει, πως η πόλη στο απόγειο του πολιτισμού της είχε 365 εκκλησίες, μία για κάθε μέρα του χρόνου.

Η ίδια παράδοση υπάρχει και στην Αίγινα, όπου στην τοποθεσία Παλαιοχώρα (ή Παλιαχώρα). Η Παλαιοχώρα θεωρείται ο «Μυστράς του Σαρωνικού». Η παράδοση θέλει τις εκκλησίες της Παλιαχώρας να είναι 365, όσες και οι μέρες του χρόνου. Όμως, ιστορικές μελέτες αναφέρουν ότι στην πραγματικότητα υπήρξαν γύρω στις 50. Σήμερα μπορούμε να επισκεφτούμε μόνο τις 33 που ακόμα αντέχουν.

 

(Από το βιβλίο του Γεωργίου Κρίκα

«Σκύρος: Η Ορθόδοξη Χριστιανική Παράδοση και Λατρεία»)