ΝΗΣΟΣ ΣΚΥΡΟΣ
Οι «Θέσεις» και οι «Κώδικες» των Εκκλησιών
Μέρος 2ον
Από τον κώδικα της μονής του Αγίου Γεωργίου μαθαίνουμε πως ο θεσμός του αδελφάτου υπάρχει ήδη από τον 15ο αι. Μαθαίνουμε επίσης ότι στις εγγραφές του Κώδικα του Αγίου Γεωργίου αναγράφονται εκατοντάδες αφιερώσεις ακινήτων (σπίτια, χωράφια, ελαιώνες, αμπέλια κτλ.) και άλλων προσφορών στον Άγιο. Πάρα πολλοί είναι οι ευσεβείς Σκυριανοί και άλλοι πιστοί χριστιανοί, που αφιερώνουν στον Άγιο Γεώργιο και κατ’ επέκταση στη Μονή της Λαύρας του Αγίου Όρους.
Το 1930, όταν η Σκύρος αποκτά το δικό της Ιστορικό Αρχείο, όσοι από τους κατοίκους κατείχαν βιβλία, έγγραφα, χειρόγραφα και άλλα χρήσιμα ντοκουμέντα τα προσφέρουν στο Ιστορικό Αρχείο[1]. Κάποια από αυτά αποτελούσαν τους κτητορικούς Κώδικες των εκκλησιών. Ένας από τους «Κώδικες» που παραδόθηκαν ήταν αυτός της Παναγίας Ελεημονήτριας[2].
Στο πρώτο φύλλο είναι γραμμένος ο τίτλος: «Θέσις της Παναγίας Ελεημονήτριας γραφέν παρά του Σεραφείμ Ιερομονάχου Σκυρίου». Δεν αναφέρονται περισσότερα στοιχεία για τον Ιερομόναχο Σεραφείμ. Ο Ιερομόναχος Σεραφείμ φαίνεται ότι ήταν Σκυριανός, όπως ο ίδιος αναφέρει («Σκυρίου») και ότι ήταν αρκετά μορφωμένος, όπως φαίνεται από τον γραφικό του χαρακτήρα. Πιθανώς να πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο με τον Προηγούμενο Σεραφείμ Μαυρίκου (1842).
Ο «Κώδικας» αρχίζει: «Κώδιξ της ιεράς εκκλησίας της Κυρίας Θεοτόκου, ούσης εν τοποθεσία του αγίου μάρτυρος Μηνά, εγγύς του ρύακος, ήτις ανηγέρθη το πρώτον με τρόπον θαυμάσιον και προσέχητε οι παρόντες ίνα λάβητε όφελος ψυχικόν, μετανοούντες των προτέρων σφαλμάτων»[3].
Εξιστορεί την ανεύρεση της εικόνας της Παναγίας, όπως αναφέρονται στο Κεφάλαιο «Η ίδρυση των Εκκλησιών. Μύθοι και Θρύλοι» (σελ. 110) και τα γεγονότα που ακολούθησαν. Την αρχική εγγραφή του «Κώδικα» με ημερομηνία «αωιη΄ (1818) εν μηνί Απριλιώ 15» υπογράφουν οι «Παπά-Δημήτριος Θεοδοσίου κτίτωρ, Παπά Δημήτριος Ανδρέου κτίτωρ, Γρηγόριος μοναχός του Αντωνίου, Δημήτριος Γεωργίου Τζάνου κτίτωρ, Γεώργιος Καρτάλης κτίτωρ, Γεώργιος Καρτάλης, Γεώργιος Δημητρίου Ορφανού, Μανώλης Πετράκη, Δημήτριος Χατζή Αθανασίου, Γεώργιος Μανώλη Μαρκάκης, Ζαχαρίας Γεωργίου, Γεώργιος Μπαλάσος, Γεώργιος Παρασκευά, Ανδρέας Βρωμούσης». Οι εγγραφές σταματούν το 1844, γιατί τότε, όπως φαίνεται, σταμάτησαν οι δωρεές στην Παναγία Ελεημονήτρια.
Στους «Κώδικες» ή τις ονομαζόμενες «Θέσεις»
της εκκλησίας, όπως είναι γνωστό, περιλαμβάνονταν η περιουσία των «αδελφών» και
σε πολλές περιπτώσεις η ίδρυση της εκκλησίας. Από τον Κώδικα της Παναγίας Ελεημονήτριας αντλούμε
την, κατά προσέγγιση, χρονολογία
ανέγερσης της εκκλησίας. Γράφει ο νέος Κώδικας. «Προ χρόνων διακοσίων
ευρεθείς εις μοναχός ονόματι Θεόδουλος ενταύθα εις την νήσον Σκύρον εκατώκει
εις τα όρια του αγίου μάρτυρος Μηνά έν τινι μικρώ οίκω….». Έτσι 200 χρόνια πριν
το 1818 βρισκόμαστε στη δεκαετία 1610-1620, που μπορούμε να υποθέσουμε ότι
είναι η χρονολογία που ανεγέρθηκε ο Ναός της Παναγίας Ελεημονήτριας. Οι «Κώδικες» μάς μεταφέρουν πολύτιμες πληροφορίες των
γενών[4] της Σκύρου, των τοπωνυμίων, για τη λειτουργία των εκκλησιών και της κοινωνικής και
θρησκευτικής ζωής των Σκυριανών τους τελευταίους 10 αιώνες. Για
το λόγο αυτό, σε περίπτωση απώλειας ή ζημιάς ενός Κώδικα, αντικαθίσταται από ένα νέο, στον οποίο
επαναλαμβάνεται το κείμενο του Κώδικα
που χάθηκε. Υπογράφεται από όλους τους αδελφούς της αδελφότητας, για να
πιστοποιεί τη γνησιότητα του νέου Κώδικα. Κάποιες φορές υπέγραφε και ο Επίσκοπος της Σκύρου[5].
Στην περίπτωση της Παναγίας Ελεημονήτριας ο «Κώδικας» κάηκε και αντικαταστάθηκε. Στην επόμενη σελίδα, μετά το κείμενο του ιερομονάχου Σεραφείμ, με ημερομηνία 27 Απριλίου 1823 αναφέρεται ότι: «Με το να εκάηκε η παλαιά θέσις της εκκλησίας εσυνάχθημεν όλοι οι αδελφοί ο παπά-Δανιήλ, ο παπα-Δημήτρης Αντρέου, ο Γρηγόριος Αντώναρου,, ο Δημήτριος Γεωργίου Τζάνου και επίλοιποι και εφέραμεν τον γέρο Σταμάτη Τζακλάρη και Γεώργη Δημήτρι Φτούλη οι οποίοι το έχουν παράδοσι από τους γονέους τους όπου τάπερναν τον καθέκαστον χρόνον ταύτα τα χωράφια κατ’ όνομα».
Ακολουθεί η καταγραφή των ακινήτων κτημάτων της εκκλησίας και τα εισοδήματά της.
[1] Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (Γ.Α.Κ.) ιδρύθηκαν το 1914. χάρη στις προσπάθειες του καθηγητή Σπυρίδωνα Λάμπρου (1851-1919) και του ερευνητή-λαογράφου Γιάννη Βλαχογιάννη (1867-1945).
[2] Δημοσιευμένος Κώδικας «Η Παναγία η Ελεημονήτρια» και
Βασίλειος Ατέσης , «Η Ιστορία της Εκκλησίας της Σκύρου», Έκδοση Εταιρείας Ευβοϊκών Σπουδών, Αθήνα 1961
[3] Βασίλειος Ατέσης , «Η Ιστορία της Εκκλησίας της Σκύρου», Αθήνα 1961
[4] ένα σύνολο ανθρώπων που συνδέονται με συγγενικούς δεσμούς, ευρύτερο από την οικογένεια
[5] Φαλτάϊτς 1972
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου