Γενέσιον της Θεοτόκου ή Παναγία Λυμπιανή

Θέση: Βουνό Όλυμπος [1]

Εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.

Στη μνήμη της τελείται Εσπερινός και ανήμερα Θεία λειτουργία. Το πανηγύρι στην Παναγιά τη Λυμπιανή γίνεται στις 7 Σεπτεμβρίου μετά τον Εσπερινό.

Η Παναγιά η Λυμπιανή βρίσκεται στο βουνό Όλυμπος (ύψος 403 μ.), το ψηλότερο βουνό της «Μερόης», της Βόρειας Σκύρου. Η κορφή που είναι χτισμένη η εκκλησία έχει ύψος 295 μέτρα. Απέχει 4 χλμ. δυτικά από τη Χώρα μέχρι την ορεινή περιοχή του Ολύμπου.

Ο πρόναος

Το μήκος της σπηλιάς έξω από την εκκλησία, από ανατολάς προς δυσμάς, είναι περίπου 5 μέτρα και το πλάτος 9 μέτρα.

Πρόκειται για μια μικρή μονόκλιτη εκκλησία. Έχει ακανόνιστο σχήμα, αφού στηρίζεται κατά το ήμισυ (βόρειος και ανατολικός) σε τοίχους και κατά το ήμισυ σε βράχους (νότιος και δυτικός) της σπηλιάς. Από τα αρχαία μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη που είναι κτισμένη η εκκλησία και από αυτά που βρίσκονται διάσπαρτα γύρω στην περιοχή, πιθανολογείται ότι η εκκλησία είναι κτισμένη στη θέση αρχαίου Ναού. Η είσοδος βρίσκεται στο βόρειο τοίχο. Το μόνο παράθυρο της εκκλησίας βρίσκεται στην αψίδα. Η οροφή είναι επίπεδη και καλύπτεται από τσιμέντο. Εσωτερικά, η δυτική πλευρά του κυρίως ναού έχει ορθογώνια προεξοχή βράχου. Το Ιερό Βήμα είναι θολωτό και εξοπλισμένο με μία μεγάλη ημικυκλική κόγχη, που στην πραγματικότητα πλαισιώνει όλο το πλάτος του Ιερού Βήματος. Στη μέση του Ιερού Βήματος υπάρχει μεγάλη Αγία Τράπεζα. Από τις δύο παλαιοχριστιανικές λεπτές πλάκες, η μια επαναχρησιμοποιήθηκε στην Αγία Τράπεζα της εκκλησίας και η δεύτερη χτίστηκε στο τέμπλο.

Η παλαιοχριστιανική λεπτή πλάκα της Αγίας Τράπεζας στηρίζεται σε μία μονολιθική κυλινδρική κολώνα. Η οριζόντια πλάκα έχει ορθογώνιες τρύπες και προκειμένου να μη πέφτουν τα ιερά σκεύη καλύφθηκε με τζάμι.

Υπάρχουν και άλλα δύο κομμάτια μονολιθικής στήλης στη στέγη του ναού.

Αριστερά της Αγίας Τράπεζας υπάρχει η τετράγωνη πρόθεση (0,40 μ. x 0,40 μ.). Το δάπεδο είναι στρωμένο με μοντέρνα πλακάκια. Το τέμπλο είναι χτισμένο. Πέρα από την παλιά εικόνα που τοποθετείται στην εκκλησία τη μέρα γιορτής της, όλες οι υπόλοιπες είναι σύγχρονες. Το ύψος στο εσωτερικό της εκκλησίας είναι 3,30 μ.

Η Αγία Τράπεζα στηρίζεται σε μία μονολιθική στήλη παλαιοχριστιανικών ή ρωμαϊκών χρόνων. Η μεγάλη κυκλική πλάκα της ίδιας περιόδου έχει συμμετρικές τετράγωνες τρύπες. Για να μη πέφτουν τα εκκλησιαστικά σκεύη τοποθετήθηκε προστατευτικό τζάμι. Για το χτίσιμοτου τέμπλου, χρησιμοποιήθηκαν πλάκες αρχαίου ή παλαιοχριστιανικού ναού.

Στην είσοδο του Ναού υπάρχουν δύο μαρμάρινες κολόνες προχριστιανικής εποχής, ενώ δύο ακόμη μαρμάρινα θωράκια[1] εξαιρετικής τέχνης, βρίσκονται στο εσωτερικό. Το ένα είναι εντοιχισμένο, ενώ το άλλο χρησιμοποιείται ως Αγία Τράπεζα.

Πιθανολογείται ότι κατασκευάστηκε στα 1798.

Το 1978 ο παπα-Κωσταντής Μαυρογιώργης διηγείται, πως πριν από 180 χρόνια η οικογένεια της Σκυριανής Χρυσάγαινας βρήκε μέσα στη σπηλιά την εικόνα της Παναγίας[2]. Εκεί έχτισε την εκκλησία.

Η διήγηση αυτή μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η χρονολογία ίδρυσης της εκκλησίας είναι το έτος 1798. (1978-180=1798)

Άλλη παράδοση λέει, πως την εκκλησία τη χτίζανε στο χωράφι του Μανώλο στον Αη Γιώργη στις Φερές. Τη μέρα την έχτιζαν και το βράδυ γκρεμιζόταν. Αυτός που την έχτιζε προσευχήθηκε να τον βοηθήσει η Παναγία, ώστε να μπορέσει, χωρίς εμπόδια, να τελειώσει την κατασκευή της εκκλησίας.

Τότε, το επόμενο βράδυ παρουσιάστηκε στο όνειρό του η Παναγία και του είπε: «Θα με βρεις στη σπηλιά που πλάγιασες, την πέτρα που έχει 3 κρίνους και την έβαλες μαξιλάρι».

Πήγε βρήκε την εικόνα και έχτισε την εκκλησία.

Η κόγχη δυτικά του Ιερού Βήματος. Αρχαία μαρμάρινα αρχιτεκτονικά

μέλη με τα οποία είναι κτισμένη η εκκλησία

Συγγενής του παπα - Κωνσταντή Μαυρογιώργη, λέει ότι πριν χειροτονηθεί ιερέας, την είδε, σαν όραμα, μπροστά του, ζωντανή, ολοζώντανη. Κοιμόταν πάνω στο βουνό και είχε το όπλο για μαξιλάρι.

Τότε παρουσιάστηκε μπροστά του γυναίκα μαυροφορεμένη, του είπε σε αυστηρό τόνο: «Μη ξαναβάλεις το όπλο εκεί. Θα πάθεις μεγάλο κακό». Πήγε να του αρπάξει το όπλο. Όλοι οι Άγιοι που εμφανίζονταν στα όνειρα, όταν πρόσταζαν κάτι, έλεγαν ότι αν δεν το κάνει ο πιστός, θα πάθει μεγάλο κακό.

Ο παπα-Κωνσταντής πυροβόλησε αλλά το όπλο δεν εκπυρσοκρότησε. Την ίδια στιγμή είδε ξανά μαυροφορεμένη γυναίκα που του είπε:

«Αν δε με θέλεις εσύ θα πάω στον αδελφό σου (Γιάννη)».

Ο παπα-Κωνσταντής έφυγε και με την άλλη σφαίρα χτύπησε ένα λαγό.

Ο παπα-Κωνσταντής έφυγε και με την άλλη σφαίρα χτύπησε ένα λαγό. Την επόμενη μέρα ανοίγοντας το όπλο του βρήκε την πρώτη σφαίρα στην κάνη του όπλου. Τη σφαίρα την κράτησαν ενθύμιο μέσα σ’ ένα λαήνι[3].

Η Εκκλησία όπως φαίνεται από τον Άγιο Ελευθέριο

Η εικόνα παραδόθηκε στις 21 Νοεμβρίου 1966 από τον Σταμάτη Μαυρογιώργη στον Γεώργιο Ιωάννη Μαυρογιώργη, ο οποίος είναι ο σημερινός κάτοχος.

Ο Γιώργης Μαυρογιώργης λέει πως «ο πρώτος ξάδελφος του πατέρα μου Σταμάτης Μαυρογιώργης, επειδή δεν είχε κληρονόμους, μας έδωσε την εικόνα, που κατέχουμε σήμερα».

Από την ανεύρεση της εικόνας, από τον Εμμανουήλ (Μανώλο) Μαυρογιώργη μέχρι το 1960, πέρασαν έξι γενιές. Αυτή η δεύτερη εκδοχή του μύθου ανεύρεσης της εικόνας ταιριάζει με τη χρονολογία ανέγερσης του Ναού της Παναγίας, περίπου το 1790-1800.

Δεν είναι περίεργο, σε κάθε εύρεση εικόνας ή ανέγερσης μιας εκκλησίας, να υπάρχουν περισσότερες από μία παραλλαγές του μύθου.

Το περίεργο στην περίπτωσή μας είναι ότι, ο παπα-Κωνσταντής Μαυρογιώργης, της οικογένειας Μαυρογιώργηδων και θείος του Γιώργη Μαυρογιώργη, μας μεταφέρει την πρώτη εκδοχή του μύθου.

Προετοιμασία για τη γιορτή

Η Αμέρισσα Μαυρογιώργη, επιτρόπισσα στην Παναγία Λυμπιανή λέει πως, «του Αη-Μάμα παραδίδουμε το κλειδί στον επόμενο επίτροπο. Ο κάθε επίτροπος αναλαμβάνει όλα τα έξοδα της εκκλησίας».

Συνεχίζει, «Για τους επισκέπτες πιστούς μαγειρεύονται 500 μερίδες φαγητό. Για το σκοπό αυτό απαιτούνται οκτώ (8) κατσίκια, που βάζει ο επίτροπος και άλλα επτά (7), τσοπάνηδες που αφιερώνουν στην Παναγία. Για τους πιστούς μαγειρεύονται 500 μερίδες φαγητό».

Η Αμέρισσα Μαυρογιώργη λέει, επίσης, πως «παλαιότερα ερχόταν πολύς κόσμος να βοηθήσει στην προετοιμασία της εκκλησίας (ασπρίσματα κτλ.), ενώ τώρα αναγκαζόμαστε να βάλουμε εργάτη. Πάνε τα πανηγύρια, χάλασαν . Δεν είναι όπως παλιά. Τώρα πολλές φορές παίρνουμε εργάτες με μεροκάματο».

Αυτό είναι μια διαπίστωση, που αναφέρθηκε και σε άλλες περιπτώσεις. Δυστυχώς, οι καιροί αλλάζουν.

Χάνονται οι παραδόσεις και η σημερινή σύγχρονη κοινωνία αλλοτριώνεται, από τον καταναλωτισμό και την επίδραση ξένων προτύπων.

Οι επίτροποι είναι τέσσερις (4) και τα μερίδια τρία (3)

1. Μαυρογιώργης Γιώργος κάθε τρία χρόνια

2. Ο Νικολάου Ιωάννης- Κωστέλιας, (Βανίλιας) κάθε τρία χρόνια.

3. Δημήτριος (Τάκης) Φτούλης (Ψιψής) και Παναγιώτου Γεώργιος, οι δύο μαζί κάθε τρία χρόνια.

Το κάθε μερίδιο διαχειρίζεται τα της εκκλησίας κάθε τρίτο χρόνο.

Η εικόνα της Παναγίας της Λυμπιανής φορτωμένη με τα τάματα

Η θέση του Ναού της Παναγίας Λυμπιανής στο χάρτη

[1] Το βουνό βορειοδυτικά της πόλεως της Σκύρου

[2] Θωράκια: Οι μαρμάρινες πλάκες που κλείνουν τα ανοίγματα μεταξύ δύο κιονίσκων ή πεσσίσκων.

[3] Θεόδωρος Σκούρας. «Υπόσκαφες και Σπηλαιώδεις Εκκλησίες στη Σκύρο

[4] λαγήνι — και λαγύνι και λαήνι, νεοελλ. μσν. Κανάτα, δοχείο πήλινο, γυάλινο ή και μετάλλινο για τοποθέτηση υγρών και ιδίως νερού, υδρία, στάμνα μσν. μονάδα μέτρησης υγρών