ΜΥΘΟΛΟΓΊΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑ
Τοιχογραφία από την Οικία των Διόσκουρων στην Πομπηία που απεικονίζει τον Αχιλλέα ανάμεσα στον Διομήδη και τον Οδυσσέα στη Σκύρο
Ο Παυσανίας[1] αναφέρει για τη Σκύρο, πως κυριεύτηκε από τον Αχιλλέα, άποψη διαφορετική από εκείνους, που κάνουν λόγο για μια παραμονή του Αχιλλέα στο παλάτι του Λυκομήδη, μαζί με τις κόρες του, ντυμένος με γυναικεία ρούχα, πράγμα που το απεικόνισε και ο Πολύγνωτος[2].
Την παραμονή του Αχιλλέα στην αυλή του Λυκομήδη στη Σκύρο μεταμφιεσμένο σε κορίτσι μάς μεταφέρει η μετα-Ομηρική (αλλά δημοφιλής) εκδοχή του μύθου, σύμφωνα με την οποία ο μάντης Κάλχας δήλωσε ότι οι Έλληνες δεν θα μπορούσαν να νικήσουν, δίχως τη βοήθεια του Αχιλλέα. Όμως η μητέρα του, η Θέτιδα, ήξερε ότι η μοίρα του ήταν να πεθάνει, αν πήγαινε στην Τροία. Έτσι τον έκρυψε στην αυλή του Λυκομήδη στη Σκύρο, μεταμφιεσμένο σε κορίτσι. Η άποψη του Παυσανία μοιάζει πιο ρεαλιστική και είναι πιο πειστική, σύμφωνα με τη λογική σκέψη. Ο γενναίος ήρωας Αχιλλέας δε θα μπορούσε να βρίσκεται στην αυλή του Λυκομήδη, μεταμφιεσμένος σε κορίτσι, προκειμένου να αποφύγει τον πόλεμο.
Ένα ρωμαϊκό ψηφιδωτό που απεικονίζει τον Αχιλλέα μεταμφιεσμένο σε γυναίκα και τον Οδυσσέα να τον ξεγελάει για να αποκαλυφθεί.
Ο Otto Gruppe αναζήτησε την απάντηση στο μύθο ανάμεσα στη λατρεία του Διονύσου και του μύθου του Αχιλλέα[3]. Η γυναικεία μεταμφίεση του Αχιλλέα και η ανατροφή του στη Σκύρο πηγάζει από τη μυθική παράδοση του τόπου. Ο Διόνυσος[4] ανατράφηκε με γυναικεία ενδυμασία[5]. Οι άντρες, σε μερικές περιστάσεις, κατά τα Διονύσια φορούσαν γυναικεία ρούχα και μάσκες στο πρόσωπο. Άλλωστε ο θεός Διόνυσος ήταν ο θεός των μεταμορφώσεων και των μασκαρεμάτων.
Με την κήρυξη του πολέμου της Τροίας ο Αχιλλέας βρισκόταν στη Σκύρο συμμετέχοντας στις Διονυσιακές γιορτές[6], οι οποίες ήταν συνυφασμένες με τη χαρά, το κρασί, το γλέντι, τον έρωτα. Ήταν γιορτές με θορυβώδεις πομπές και εκστατικούς χορούς. Οι συμμετέχοντες τραγουδούσαν μεθυσμένοι και αντάλλασσαν μεταξύ τους άσεμνα σχόλια, αφού η σάτιρα ακόμα και σε βάρος των θρησκευτικών και πολιτικών αρχών επιτρέπονταν. Δεν είναι τυχαίο μάλιστα ότι χαρακτηριστικό στοιχείο της πομπής αποτελούσε ο φαλλός, ο οποίος συμβόλιζε τη γονιμότητα και τη δύναμη της δημιουργίας. Πολλές φορές λοιδορούσαν γνωστούς και αγνώστους πάνω από τα κάρα τους, τα λεγόμενα «σκώμματα εξ αμάξης»[7].
Οι σημερινές γιορτές της αποκριάς στη Σκύρο μπορεί να θεωρηθούν κατάλοιπο των Διονυσιακών εορτών. Παρ’ όλο που ο Χριστιανισμός δεν τις αναγνωρίζει ως εορτή, οι Χριστιανοί τις διατήρησαν και ενσωμάτωσαν σε αυτές πολλά στοιχεία της Διονυσιακής λατρείας, δηλαδή τις μεταμφιέσεις, τις μάσκες, τα ξέφρενα γλέντια, την κρασοκατάνυξη, τα σκωπτικά τραγούδια, τον φαλλό και τις αναφορές στην ερωτική πράξη.
Ο Οδυσσέας, όταν έμαθε πού βρισκόταν ο Αχιλλέας, έφτασε στη Σκύρο, μαζί με τον παιδικό του φίλο, τον Πάτροκλο και το δάσκαλο του, τον Φοίνικα[8]. Ήταν απαγορευτικό, τιμωρούνταν με ποινή θανάτου, να βγάζουν τη μάσκα από τους μεταμφιεσμένους, κάτι παρόμοιο με αυτό που συμβαίνει και στις σημερινές Απόκριες, που απαγορεύεται κάποιος να βγάλει τη μάσκα του «Γέρου»[9]. Η μάσκα έκρυβε την αληθινή τους ταυτότητα.
Ο πανούργος Οδυσσέας έπρεπε να βρει τρόπο να τον ανακαλύψει, χωρίς να του βγάλει τη μάσκα. Πρώτα έβγαλε πανέρια με πολεμικά όπλα (ξιφίδια κτλ.) και διάφορα παιχνίδια και κούκλες. Ύστερα διέταξε να σαλπίσουν γιατί δήθεν υπήρχε επίθεση πειρατών, δημιουργώντας σκηνικό πολέμου:
«Οδυσσεύς δε, μηνυθέντα παρά Λυκομήδει, ζητών Αχιλλέα,
σάλπιγγι χρησάμενος, εύρε και τούτον τον τρόπο εις Τροίαν
ήλθε συνείπετο δὲ αυτώ Φοίνιξ ὁ Αμύντορος.»[10].
Ο Αχιλλέας, μπροστά σ’ αυτό το σκηνικό, έβγαλε τη μάσκα του και έτρεξε να πάρει τα όπλα. Έτσι, προδόθηκε μόνος του.
 |
| Ο Αχιλλέας (Αχίλλιον Κέρκυρα) |
[1] Παυσανίας, Αττικά 22.6 - Μετάφραση: Ν. Παπαχατζή, Εκδόσεις Ι.Ν. Ζαχαρόπουλου, Αθήνα 1954
[2] Ο Πολύγνωτος ήταν αρχαίος Έλληνας ζωγράφος που έζησε στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ...
[3] «Ελληνική Μυθολογία και Θρησκευτική Ιστορία»
[4] ο Διόνυσος είναι ο μοναδικός άνδρας θεός του Δωδεκάθεου ο οποίος έχει γυναίκες ακολούθους, τις λεγόμενες Μαινάδες. Οι υπόλοιποι θεοί είχαν κατά κύριο λόγο ακολούθους του ίδιου φύλου.
[5] πηγή: P. Grimal, Λεξικό της ελληνικής και ρωμαϊκής μυθολογίας,, Θεσσαλονίκη 1991
[6] Προς τιμήν του Διονύσου τελούνταν, συνολικά, τα «Διονύσια εν άστει», τα «Εν Αγραις Μυστήρια», οι «Χύτροι» 3η ημέρα των Ανθεστηρίων, οι «Χόες» 2η ημέρα των Ανθεστηρίων, τα «Πιθοίγια» 1η ημέρα των Ανθεστηρίων και τα «Λήναια» μια από τις αρχαιότερες εορτές. Πηγή: Ελληνική Μυθολογία
[7] Ο σημερινός θεσμός της τράτας στο Σκυριανό Καρναβάλι.
[8] Φοίνιξ στην ελληνική μυθολογία ήταν σύμβουλος και παιδαγωγός του ήρωα Αχιλλέα. Ήταν γιος του Αμύντορα και έλαβε μέρος στον Τρωικό Πόλεμο..
[9] Ο «Γέρος» είναι η κυρίαρχη μορφή της Σκυριανής αποκριάς. Το πρόσωπο το κρύβει με μάσκα (μ’τσούνα) από προβιά γιδιού με δύο τρύπες για τα μάτια. Στη μέση ζώνεται με τσοπάνικα κουδούνια («τροκάνια»), που στερεώνονται από τους ώμους και στο χέρι κρατάει το «στραβοράβδι»
[10] Απολλοδώρου του Αθηναίου Γραμματικού Βιβλιοθήκη – Βιβλίο Γ - 13,8
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου